ხალხური ცოდნა მევენახეობისა და მეღვინეობის შესახებ. უხუცესი ოსტატების მონათხრობები. ქართლი

ფოტო: იაგო ბიტარიშვილი

მოგეხსენებათ, საქართველოში მევენახეობა და მეღვინეობა, დღევანდელი მონაცემებით, 8 000 წლის გამოცდილებას ეფუძნება. ეს გამოცდილება, როგორც ხალხური ცოდნა, თაობიდან თაობას ზეპირად გადაეცემა. ჩვენთვის ისინი წარმოადგენს უძვირფასეს წყაროებს, რომლებიც წარმოგიდგინეთ არა როგორც ინსტრუქციები - თანამედროვე მევენახეობა-მეღვინეობისთვის, არამედ, როგორც ტრადიციებში წვდომისა და მათი ანალიზის ძალიან კარგი საშუალება. მით უმეტეს, დღეს, როცა დიდწილად იკარგება ხალხური, გამოცდილებითი ცოდნა, ან ჩანაცვლდება ათასგვარი მითებითა და სტერეოტიპებით. 

მასალები, ძირითადად, მე-20 საუკუნის 30-იან წლებშია შეგროვილი ივ. ჯავახიშვილის სახელობის ისტორიის, არქეოლოგიისა და ეთნოგრაფიის ინსტიტუტის ეთნოგრაფიული კვლევების ფარგლებში. 

მთხრობელები: პეტრე ტატოს ძე ეგნატაშვილი, 80 წ. დავით გოგიას ძე კავლელაშვილი, 80 წ. (სოფ. რუისი, 1936 წ.).

უსაფერაოდ თუ დავაყენებდით თავის გუნებით, იმას მოგუდულს ვეტყვით, ტკბილი და კარგი რამ არის.

ქუდს  ვეძახით ქვევრში რომ პირველად ტკბილს ჩავასხავთ, ის იდუღებს და ჭაჭას ზევიდან მოიქცევს ქუდივით, სარქველს ქვეშაა, ღვინოს თავზეა ქუდივით.

[ქვევრის] შუა წელის  ღვინო[ს] ბეჭის ღვინოს ვეძახით.  თავნაკარს კარგ ღვინოს ვეძახით. სუნი ქუდთან არის მოწოლილი, სარქველთან. რომ არ დახედოს სუნმა, გლახა რამე ჰაერმა და გემო არ მისცესო და ჭაჭა იმიტომ მიეცომა ქუდივითო, ვიტყვით. ჭაჭა ინახავს ღვინოსა, არას მიაკარებს. შემდეგ არის ნაწური, ღვრია ღვინო. ნაწურის შემდეგ დარჩება თხლე, იმას ტვინს ვეძახით. რომ დუღს, დურდლის ქვეშ ჩავა და ტვინად ხდება.

ჯერ ქუდს ამოვიღებთ, რომ არ აინღვრიოს ღვინო, შემდეგ ახალი ნახადი ღვინოა, თავია ქუდის ქვეშ, შემდეგ შუა წელი არის და იმას ბეჭს ვეძახით, ეგ თავნაკარია, მერმე ძირსა ნაწურს ვეძახით, სამღვრევ ღვინოსა, რომა ტვინზე შეიმღვრევა, დარჩება უვარგისი ტვინი და გამოვა არაყად.

ქვევრს გადავაფარებთ ფოთოლს ვაზისას ან ჩალის, სიმინდის ფუჩეჩოს, მერმე – სარქველს და დავატალახებთ, რომ კარგად იყოს, სარქველი არ ავარდეს.

თუ დიდი ქვევრია (ხუთ-ოცკოკიანი), მაშინ, რომ არ ამოხეთქოს ძალამ, მივცემთ სადუღარს (სული ამოდის იქა და ბრუნავს, რომ ქვევრი არ გააფუჭოს); საქარესაც ვეტყვით, სული რომ ამოდისრა, რომ არ გახეთქოს იმის ძალამა, ამოვჭრით სარქველს, კოკის პირსა დავდებდით, რომ ჰაერს ემუშავა, ან გვერდელას (გვერდით) დაუდებდით, სურასა, შეუდებდით და გამოდიოდა.

მთხრობელები: ნიკა გიორგის ძე ნოზაძე, 52 წ. გიგო მიტროს ძე ნოზაძე, 60 წ. (სოფ. ალი, 1936 წ.).

ღვინის დაყენება უფრო კარგია, სადაც სილიანი ადგილია. ქვევრების ადგილს ჩვენ  მარანს ვეტყვით. სილიან ადგილს გავაკეთებთ და ჩავყრით ქვევრს,  შავმიწაში კი ნაკლები გამოდის ღვინის დაყენება.

რთველი. მოვკრეფავთ და ჩავყრით ყურძენს გოდრით საწნახელში, მერე დავბაგავთ (დავტენავთ), მერმე დავწურავთ ფეხებით და გამოვა  შუმი-ტკბილი. მერმე ჩავასხავთ და დამაჭრდება, დაიდუღებს და დაღვინდება: მერმე გადავიღებთ თებერვლის თვეში წმინდა ღვინო და გავრეცხავთ ქვევრს კარგათ.

ჭაჭას რომ წყალს დავასხავთ და ღვინოს გამოვიყვანთ, იმას ვეტყვით ჩვენ შამანს.შემოდგომაზე რომ მოვკრეფავთ ყურძენს, ქვევრს სამჯერ უნდა კარგად გარეცხვა, ქვევრის სარცხლით.

ქვევრს რომ ხეს ან ქვას დავაფარებთ, იმას ბადიმს ვეძახით. ორშიმოს ღვინის ამოსაღებს ვეტყვით. ქვევრს რომ გავრეცხავთ, შემდეგ ამოვასუფთავებთ ხაპით. მაწანწური – ჯოხს რომ ტილოს მოვაბავთ და ამოვწმენდავთ ქვევრს.

© საქართველოს ღვინის კლუბი, ღვინის საინფორმაციო ცენტრი