ვაზი, მისი მოშენება და მოვლა. მინერალური ნივთიერებანი...

ვასილ პეტრიაშვილი

სტატია გამოქვეყნდა: პეტრიაშვილი, ვ. ვაზი, მისი მოშენება და მოვლა. მინერალური ნივთიერებანი და მათი დამოკიდებულება მიწის შედგენილობაზე და ამის მიხედვით სავენახო ადგილის ამორჩევა. // მეურნე. – 1897. – N5. გვ. 2–4. სტატია იბეჭდება სრულად.

საზოგადოთ მინერალურ ნივთიერებათა რაოდენობა და მისი შედგენილება ბევრათ დამოკიდებულია ამ მიწის თვისებაზე და შედგენილებაზე, რომელშიაც ვაზია ჩარგული. – ამის დასამტკიცებლათ ბევრი გამოკვლევა არის მოხდენილი და ყოველი გამოკვლევიდან ცხადათა სჩანს მიწის ზედგავლენა ვაზის მინერალური ნივთიერების შედგენილებაზე: ამ საგანს პირველათ ყურადღება მიაპყრო გეიმარმა (Gueymard) და გამოიკვლია ტოტების და ხის მინერალური ნივთიერების შედგენილება სამი ვაზისა, რომლებიც სხვადასხვა გვარ მიწაში იყვნენ გაზდილნი: ერთი ვაზის !) ნაცარი შეადგენდა 1,84; მეორესი 2) – 2,47 და მესამესი 3) 2,41%.

ამას გარდა გამოკვლეული იყო ორი პირველი ვაზის ტოტების ნაცარი და მესამე ვაზის ფოთლებისა და აი შედეგი ამ გამოკვლევის:

ამ გამოკვლევიდანაც ცხადათ სჩანს ერთის მხრით ისა, რომ სხვადასხვა ადგილის ვაზში სხვადასხვა რაოდენობით ნაცრისა და მეორეს მხრით ისიც, რომ ვაზის სხვადასხვა ნაწილი სხვადასხვა მარილებს სხვადასხვა რაოდენობით შეიცავს: ტოტებში უფრო ბევრია კალიქვის მარილები და ფოსფორის სიმჟავისა, ვინემ ფოთლებში და ამ უკანასკნელში კირი და კაჟის სიმკვრივე გადამეტებულნი არიან; ფოთლებში ფოსფორის სიმჟავე ორჯერ ნაკლებია და კირი კი თითქმის 16 ჯერ არის გადამეტებული, ვაზის ნაცრის უფრო დაწვრილებით გამოკვლევა მოახდინა რუშაურმა (Hruschauer) შტირიაში; გამოკვლევის საგნათ აიღო ერთი და იმავე ჯიშის ვაზი, რომელიც სამ სხვადასხვა გვარ მიწაში იყო ჩარგული: 1) ერთი მიწა ქვიშიანი იყო; 2) მეორე მიწა კირიანი და 3) მესამე მიკა-მისტი, ფხვიერი ფიქალიანი. თუმცა სამივე ადგილის ნაცარში ერთგვარი მინერალური ნივთიერებანი აღმოჩნდნენ, მაგრამ მათი ურთიერთი რაოდენობა კი ძალიან განირჩეოდნენ; აი ამ ნაცრების შედგენილობა:

აგრეთვე ღირსია ლევისგან მოხდენილი ანალიზი ორი ერთისა და იმავე ჯიშის ვაზისა, რომელთაგანაც ერთი ლიმფრაუენის მიწაში იყო დარგული და მეორე – ვეინსგეიმერში:

ამ გვარი სხვადასხვაობა ნაცრის რაოდენობისა სრულიათ დამოკიდებული არ არის ვაზის ჯიშზე, რაც დამტკიცებულია მრავალი გამოცდილებით, რომელთაგანაც აქ მოვიყვან როტონდის და რავიცცას გამოკვლევას იტალიაში:

აქედან ცხადია, რომ სხვადასხვა ჯიში თითქმის ერთი რაოდენობის მინერალურ ნივთიერებას შეიცავენ; მაშასადამე თუ ხანდისხან ამ ნივთიერებათა სხვადასხვაობა სჩანს, მაშინ ეს ვაზის ჯიშზე არ უნდა იყოს დამოკიდებული. მრავალი გამოკვლევით არის დამტკიცებული, რომ მინერალურ ნივთიერებათა რაოდენობა ვაზში და მათი ურთიერთი მეტ-ნაკლებობა სრულიათ დამოკიდებულია იმ მიწის შედგენილებაზე, რომელშიაც ვაზია აზრდილი. თუ მიწა რომელსამე ელემენტს გადამეტებულათ შეიცავს და სხვას რომელსამე კი ან სრულიათ მოკლებულია და ან ძალიან ცოტას შეიცავს, მაშინ ამ უკანასკნელის ნაკლი შეივსება გადამეტებული ელემენტით.

ქიმიურ მოვლენათა შორის ერთი ელემენტის მეორეთი შეცვლა ანუ, როგორც ქიმიკოსები ამბობენ, სუბსტიტუცია დიდათ გავრცელებული არის; ეს მოვლენა ექვემდებარება ერთს საზოგადო კანონს რომელსაც ქიმიაში ეკვივალენტობას ეძახიან *).

როგორც წინა გამოკვლევებიდან ვნახეთ, ვაზისათვის ჩვეულებრივ უფრო საჭიროა კალიქვა და თუ ეს სხეული იმ მიწაში, რომელშიაც ვაზია  ჩარგული, ან სრულიათ არ არის და ან ძალიან ცოტაა, მაშინ ვაზი იძულებული იქნება ამ კალიქვის მაგივრათ შეითვისოს კირი და მაგნეზია, ან ნატრი, ნაკლი კალიქვის ეკვივალენტი.

როგორც ვიცით ორგანული სიმჟავების მარილებს დიდი მნიშვნელობა აქვთ ვაზის ცხოვრებაში, მისი მოსავლის დავითარებაში და ღირსებაში; ავიღოთ მაგ. ღვინის მარილი, კრემოტარტარი, რომელიც როგორც ვიცით, კარგა ბლომათ არის ყურძნის წვენში და ღვინოში. თუ ეს სიმჟავე ერთის მხრით არ დამწვარიყო სუნთქვის ზემოქმედებით და მეორეს მხრით არ დანელებულიყო მიწიდან ამოსული კალიქვით, მაშინ ყურძენი მჟავე დარჩებოდა და არც საჭმელათ და არც ღვინის დასაყენებლათ სრულიათ გამოსადეგი არ იქნებოდა. მაშ საჭიროა რომ ვაზმა იპოვოს იმ მიწაში, რომელშიაც ჩარგულია, საკმარისი კალიქვა სიმჟავეთა დასანელებლათ. თუ კალიქვა მართლა საკმარისია, მაშინ ყურძნის სიმჟავე ამით იქნება დანელებული და თუ ამ მიწას კალიქვა აკლია, მაშინ ვაზი იძულებული იქნება მიწიდან ამოიღოს სხვა რომელიმე ტუტე ამავე სიმჟავის დასანელებლათ; მაშასადამე ამ გარემოებაში კალიქვის ადგილს სხვა რომელიმე ელემენტი დაიჭერს, ან ნატრი ან კირი, ან მაგნეზია, ან რკინა და თიხა, ერთი სიტყვით ის ტუტი ანუ ჟანგი, რომელიც მიწაში მოიპოვება ვაზის ფესვების ახლო. შესაძლებელია, რომ კალიქვის ნაკლის ამ გვარი შევსება სრულიათ მავნებელი არ იყოს ვაზისათვის, მაგრამ ის კი ცხადი და ნამდვილია, რომ ეს გარემოება უგავლენოთ არ დარჩება მოსვლის ბუნებისა და ღირსებისათვის.

____________

*) ამის გასაგებათ რამე მაგალითი ავიღოთ, მაგ. გაჯი (გოგირდის სიმჟავის და კირის მარილი) ამ სხეულის შედგენილებიდან სჩანს, რომ 80 გრამ გოგირდის სიმჟავესთან შეერთებულია 56 გრამ. კირი (SO³CaO);  თუ კირის მარილის მგივრათ ავიღებთ იმავე სიმჟავის კალიქვის მარილს, მაშინ ჩვენ ვნახავთ, რომ იმავე 89 გრ. გოგირდის სიმჟავესთან შეერთებული არის 94 გრ. კალიქვა (SO³K²O); აქედან ცხადია, რომ ერთი და იმავე რაოდენობის გოგირდის სიმჟავის დასანელებლათ საჭიროა ან 56 გრ. კირი და ან 94 გრ. კალიქვა; მაშ ესენი ერთმანეთის ბადალნი იქნებიან ეკვივალენტები და ყოველ იმ შემთხვევაში, როცა საჭიროა კალიქვის კირით შეცვლა, მაშინ 94 კალიქვის მაგივრათ 56 გრამი კირი უნდა ავიღოთ; თუ კარგათ დავაკვირდებით ამ მინერალურ ნივთიერებათა შედგენილებას, ჩვენ დავრწმუნდებით, რომ ეს ორივე ჟანგი კირისა და კალისა (CaOK²O) ერთსა და იმავე ჟანგბადის რაოდენობას შეიცავენ, ე.ი. 16 გრამს; ეს მოვლენაც ცხადათ გვიჩვენებს მათ ეკვივალენტობას, რადგანაც ამავე 16 გრამ ჟანგბადთან შეერთებულია 40 გრ. კირი და 78 გრამი კალა.

მასალა მოგვაწოდა ორგანიზაცია Nova societas–მა