გასაკაფი უნდა გაიკაფოს (?!)

რეზო გეთიაშვილი

კახეთში რთველი დამთავრდა. ბოლოს ჩალაუბნის, მანავისა და საგარეჯოს ზონებში დაკრიფეს ყურძენი. გარკვეულია ყოველწლიური კრიზისის დაძლევის საშუალებებიც - ფალსიფიკაციასთან ბრძოლა და ვენახის ფართობების შემცირება.

როგორც მოსალოდნელი იყო, ფასების გაზრდის იმედად გლეხებმა რთველი მეტისმეტად დააგვიანეს. თუმცა, ხელეფის დაკრეფით ყურძნის დაკრეფის პრობლემა ვერ მოგვარდა და გარკვეული რაოდენობა ვაზზე ჩამოლპა.

წლევანდელი ფასები ჯიშების მიხედვით ასეთი იყო: საფერავი - 50 თეთრი, მწვანე - 40 თეთრი, რქაწითელი - 28-35 თეთრი, ჰიბრიდები - 15-20 თეთრი. ეს მაჩვენებლები 2006 წლამდე არსებულ საბაზრო ფასებზე 50-400 %-ით ნაკლებია. ფასების ასეთი დინამიკის მიზეზები ძნელი დასადგენი არ არის - რუსული ემბარგო და ფალსიფიკაცია, რომელთან ბრძოლასაც დღემდე მხოლოდ კამპანიური ხასიათი აქვს. რაც შეეხება პროდუქციის სიჭარბეს, დაკარგული ბაზარი აღარ დაბრუნდება, ამიტომ პროდუქცია არსებულ ბაზარს უნდა მოერგოს. ამისთვის კი ერთად-ერთი გამოსავალი ვენახების გაკაფვაა.

ვაზის მიმართ ქართველი საზოგადოების საკრალური დამოკიდებულება კახელი მაღალჩინოსნებისთვის გაუგებარია. იმაში, რომ ყურძენიც შეიძლება გაიკაფოს, ლიბერალური ხელისუფლება განსაკუთრებულს ვერაფერს ხედავს. პირიქით, მათ საუბრებში გარკვეული წახალისებაც იგრძნობა.

"პრობლემებს სახელმწიფო ვერ გადაგიწყვეტს. თუ ყურძენი წამგებიანია, მაშინ ის აწარმოე, რაც მომგებიანი იქნება. რატომ ატმისა და საზამთროს ბაზარში არ ვერევით"? - კითხულობს საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს შიდა კახეთის სოფლის მეურნეობის სამმართველოს უფროსი, ვასილ გერმანიშვილი. იგივე განწყობაა კახეთის სამხარეო ადმინისტრაციაშიც.

თემურ ლამაზოშვილი, პრეზიდენტის რწმუნებული მოადგილე: "სახელწიფომ ჯანსაღი კონკურენციის გარემო უნდა შექმნას. ამისთვის კი ორი მეთოდი არსებობს - რაც შეიძლება ნაკლებად ჩაერიოს ბაზარში და ებრძოლოს ფალსიფიკაციას. ვინც კონკურენციას ვერ გაუძლებს, კარგიც იქნება, თუ ისეთ დარგზე გადავა, რაც მეტ მოგებას და ოჯახის უკეთესად შენახვის საშუალებას მისცემს. ჩვენ ისეთი მიწა გვაქვს, რომ ვენახის სხვა კულტურებით შეცვლა შესაძლებელია. ვხედავთ, რომ იგივე მარწყვი, ატამი და საზამთრო დიდ შემოსავალს იძლევა. ამიტომ, გლეხმა თვითონ უნდა იფიქროს, რა კულტურას გააშენებს და სად გაყიდის. იმაში, რომ ვიღაცა კონკურენციას ვერ გაუძლებს, განსაკუთრებულ პრობლემას ვერ ვხედავ. გარანტიას გაძლევთ, რომ მამაჩემისნაირი გლეხი ვენახს არ გაკაფავს".

ხელისუფლების ეს დამოკიდებულება ლოგიკურიცაა და ველური კაპიტალიზმის თეორიასაც ზუსტად ერგება. ფასი მწარმოებელსა და კლიენტს შორის მოლაპარაკების საფუძველზე დგინდება და ყველაფერი იმაზეა დამოკიდებული, მეურნეობას როგორ უძღვები. გლეხს თუ გაყიდვა არ უნდა, შესაბამისი ზომები უნდა მიიღოს და ღვინო თვითონვე დააყენოს. თუ ხარჯი შემოსავალზე მეტია, თვითონვე უნდა იფიქროს იმაზე, თუ როგორ შეიძლება თვითღირებულების შემცირება. დიდ მეურნეობებთან შედარებით გლეხს ის უპირატესობა აქვს, რომ საკუთარ სამუშაო ძალას იყენებს და მატერიალური დახარჯი ნაკლები აქვს. ასეა თუ ისე, მევენახეობა ნებაყოფლობითია და სახელმწიფოსგან უსასყიდლოდ გადაცემული ვენახების შენარჩუნებას არავის აიძულებენ. ვენახს თუნდაც საზამთროსთან შედარებით პრიორიტეტი არ გააჩნია.

თავისი ლოგიკა აქვთ მევენახეებსაც.

გოგია დარისპანაშვილი, კაჭრეთელი მევენახე, ისტორიკოსი: "დაუშვებელია, მევენახეობა-მეღვინეობა ქვეყნისთვის არაპერსპექტიულ დარგად განიხილებოდეს. ტრადიციებსა და კულტურას თავი რომ დავანებოთ, საქართველოს რეალურად ეს გააჩნია და მასზე მოსახლეობის დიდი ნაწილის კეთილდღეობაა დამყარებული. ამ დარგის პრიორიტეტულობაზე უარი არა მარტო ქართულ კულტურაზე მიყენებული დარტყმაა, ამით, უბრალოდ, აუთვისებელს ვხდით ჩვენი ტერიტორიის სოლიდურ ნაწილს. სოფლის მეურნეობაში ოდნავ მაინც ჩახედულებსაც ეცოდინებათ, რომ საზამთრო და ატამი ყველგან არ მოდის და იმ ადგილების დიდი ნაწილი, სადაც ვენახებია გაშენებული, მათი გაკაფვის შემდეგ გლეხისთვისაც და ქართული ეკონომიკისთვისაც მთლიანად გამოუყენებელი გახდება. ამდენად, თუ ვინმე საკუთარი ვენახის გაჩეხვით სხვას ემუქრება, ეს ლოგიკურიცაა. კახელ კაცს ვენახი თუ აღარ ექნება მოსავლელი, აღარც მისი ადგილი იქნება კახეთში".

ფალსიფიკაციასთან ბრძოლის დინამიკა

ქართული ღვინის ისტორია უკვე ქართული ფალსიფიკაციის ისტორიასაც მოიცავს. უკვე დიდი ხანია, რაც "ამ ღვთაებრივი სასმელის" დამზადება აღარანაირ ყურძენს აღარ საჭიროებს. ისეთი კომპონენტებისგან, როგორიცაა ჩვეულებრივი წყალი, საფუარი, საღებავი, ფხვნილები, ჟელატინები, ღვინის მჟავები და სხვა მისთანანი, "გურჯაანიც" მზადდება, "ქინძმარაულიც", "ხვანჭკარაც" და "ოჯალეშიც". შესაბამისად, ნამდვილი "გურჯაანი" და "ხვანჭკარაც" მუდმივ კრიზისშია და იმ ჯიშის ყურძნის წარმოებაც, რითიც ეს ღვინოები უნდა დამზადდეს. ხელისუფლება კი ფალსიფიკაციასთან ბრძოლას, როგორც წესი, რთვლის პერიოდში იწყებს.

ვასილ გერმანიშვილი, საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტრო, შიდა კახეთის სოფლის მეურნეობის სამმართველოს უფროსი: "სამინისტრომ დაიწყო ბრძოლა ფალსიფიცირებული პროდუქციის წინააღმდეგ როგორც რესტორნებში, ასევე ბაზრებზე. ამისთვის უკვე არსებობს რეალური მექანიზმი - სამტრესტი ღვინოებს ყიდულობს და აკრედიტირებულ ლაბორატორიებში 15 მახასიათებლის მიხედვით ამოწმებს. ბოლოს და ბოლოს, შეიქმნა ფალსიფიკაციის გამოვლენის რეალური პრეცენდენტები. ჯარიმები საკმაოდ დიდია. გამოვლენის პირველ შემთხვევაში ფალსიფიკატორი 5 000 ლარით ჯარიმდება. კაცს რომ 1000 ლარის ბრუნვაც არა აქვს და ამხელა თანხას ახდევინებ, ფალსიფიკაციაზე აღარ იფიქრებს. ამას კამპანიური კი არა, მუდმივი ხასიათი ექნება და გლეხის ღვინოს რეალიზებადს გახდის".

ფსიქოლოგების აზრით, ადამიანი ყველაზე ადვილად იმას იჯერებს, რისი დაჯერებაც ძალიან უნდა. ფალსიფიკაციის აღკვეთის სურვილი მართალაც დიდია. სოფლის მეურნეობის სამინისტროს დღეგვანდელ შემადგენლობას ამ საქმეში წარმატება ვუსურვოთ, ჩვენ კი ყოფილი მინისტრებთან საუბრის ფრაგმენტებს გთავაზობთ, რაც გასულ წლებში ჩავწერეთ.

მიხეილ სვიმონიშვილი (2005 წელი): "საქართველოში ყოველწლიურად 100 მილიონი ლიტრი ღვინო ისმება. აქამდე შეიძლება ამ რაოდენობის წყალი და სპირტი ისმებოდა, მაგრამ მოცულობაში ეს ციფრი რეალურია. ბოლოს და ბოლოს, თუ საქართველოში ღვინოს ყურძნისგან დავამზადებთ და ასეთ ღვინოს დავლევთ, შეიძლება ყურძნის დეფიტიც კი გაჩნდეს. ჩვენი ყველა ქმედება, რაც ბოლო პერიოდში ფალსიფიკაციასთან ბრძოლის წინააღმდეგ განხორციელდა, რთვლისწინა პერიოდის ფრაგმენტული ღონისძიებები ნამდვილად არ იყო და მთელი წლის განმავლობაში გაგრძელდება. მომავალი წელს სამტრესტის გაზრდილი ბიუჯეტიდან გამოყოფილი სოლიდური თანხით სავაჭრო ქსელიდან თუ ქარხნებიდან ყოველთვიურად 2-3 ათას ნიმუშს შევამოწმებთ. ეს იქნება პერმანენტული პროცესი, რაც სიკეთეს მოუტანს როგორც გლეხს, ასევე კეთილსინდისიერ მეწარმეს".

დავით შერვაშიძე (2004 წელი): "ეს უკანასკნელი წელი იქნება, როცა ხალხს ყურძნის გაყიდვაზე პრობლემები გაუჩნდა. ჩვენს მიერ განხორციელებული რეფორმები არა მარტო ყურძნის რეალიზაციას, არამედ ყურძენზე ფასების ზრდასაც უზრუნველყოფს. ერთ-ერთი მთავარი მიმართულება ფალსიფიკაციასთან ბრძოლაა, რაც ყურძნის რეალიზაციის პრობლემას მთლიანად მოხსნის. ჩვენ ვცდილობთ, მეწარმეებს გავუადვილოთ პროცედურები, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ კონტროლის მექანიზმები შესუსტდება. ამ რეფორმას წესიერი მეღვინე ორივე ხელით უნდა მიესალმოს. ხოლო ვინც აქამდე ასხამდა რაღაცა სითხეს და არქმევდა "ხვანჭკარას", ეს იყო კრიმინალი და ამას მეღარავინ გაიმეორებს. სერიოზული პრობლემები შეექმნება არა მარტო კუსტარულ მწარმოებლებს, არამედ ბევრ დიდ ქარხანასაც. ყველაფერთან ერთად, დღის წესრიგში დადგება მათი გადაიარაღება".

სამწუხარო ფაქტია, რომ ჯერ-ჯერობით არც ტექსტები იცვლება და არც ქართული ღვინის შემადგენლობა. ამას კი ასი ათასობით ოჯახის მატერიალური მდგომარეობა ეწირება, რომელიც სახლ-კარის მიტოვებაზე თავს სწორედ ვენახის გამო იკავებს. დიდი შანსია, წლევანდელი რთვლის შემდეგ ბევრმა გეზი "ღვინის სამშობლოს დედაქალაქისკენ" აიღოს, სადაც ნორმალური ღვინის შოვნა სერიოზული პრობლემაა.

რატომ ცარიელდება სოფლები

ქართული საზოგადოება სულ რამდენიმე წელიწადში დარწმუნდა დამოუკიდებლობის "გარიჟრაჟზე" გაკეთებული განცხადებების სიყალბეში, თითქოს ქვეყანას, სხვა რომ არაფერი, მხოლოდ ღვინო და ჩაი შეინახავდა. კოლმეურნისგან გლეხის, გლეხისგან კი ფერმერის მიღება საკმაოდ ძნელი აღმოჩნდა. ქართული სოფლის კრიზისი წლიდან წლამდე ღრმავდება და რეგიონების დაცარიელება შეუქცევად ხასიათს იღებს.

რუსეთისთვის გათვლილ მასშტაბებს (სულ რამდენიმე წელიწადში სამჯერ-ოთხჯერ შემცირების მიუხედავად) ადგილობრივი ბაზარი აღარ ყოფნის. თვალსაჩინოებისთვის მევენახეობის სტატისტიკაც საკმარისია.

1990-იანი წლების ბოლოს საქართველოში ვენახების საერთო ფართობი 110-115 ათას ჰექტარს შეადგენდა. საბჭოთა მეურნეობების დაშლიდან რამდენიმე წლის შემდეგ ეს ციფრი 25 ათას ჰექტრამდე დავიდა. თუმცა, ბაზარი ვერც ამ რაოდენობისთვის მოიძებნა. წვრილ-წვრილი მეურნეობებიდან ყურძნის შესყიდვის სურვილი რუსული ემბარგოს შემდეგ მსხვილ კომპანიებსაც გაუქრათ. გლეხებს შემოსავლის ნაცვლად სოფლის მეურნეობის ჭარბი პროდუქტი შერჩათ, რომლის გადამუშავებისთვის აღარც ტრადიცია აქვთ და აღარც კომპეტენცია.

სოფლის კრიზისის მასშტაბების დადგენა მარტივი ვიზუალური დაკვირვებითაც შეიძლება. სასოფლო-სამეურნეო მიწების მოსავლიანობა კატასტროფულად ეცემა და მისი დამუშავებაც აზრს კარგავს. ხალხიც თანდათან ეგუება იმ აზრს, რომ "მიწას ხეირი არ მოაქვს" და დროა, სოფლიდან "გუდა-ნაბადი აიკრას". მიტოვებული და დაუმუშაველელი მიწების ფართობი 2007 წელს განსაკუთრებით გაიზარდა.

სოფლისთვის ჯერ-ჯერობით არც ხელისუფლებას სცალია. არაპრიორიტეტულია ინფრასტრუქტურისა თუ საწარმოო დაწესებულებების განვითარება, რაც მატერიალურ-ტექნიკური ბაზის სრულყოფას და თანამედროვე ტექნოლოგიების დანერგვას გულისხმობს. ნაკლები ყურადღება ექცევა სოფლის მეურნეობის იმ სფეროებს, რომლებიც იმპორტის შემცვლელსა და საექსპორტო საქონელს აწარმოებენ. რეგიონების თავისებურებების გათვალისწინებით არ შემუშავებულა მიკრო-ფინანსური სქემები. საგარანტიო ფონდების შექმნისა და კომერციულ ბანკებში ჩამოყალიბებული წამახალისებელი სქემების მეშვეობით სახელმწიფო ვერ უზრუნველყოფს მოკლე და გრძელვადიანი სეზონური სესხების ხელმისაწვდომობას სასოფლო-სამეურნეო პროექტებისთვის.

სერიოზულ კრიზისშია საკვები პროდუქტების გადამამუშავებელი მრეწველობა. ხელი არ ეწყობა ფერმერებისა და ბიზნეს-ფირმების გასაღებისკენ მიმართულ თანამშრომლობას, პროდუქტების ადგილზე გადამუშავების შესაძლებლობების ამაღლებას, სოფლად დასაქმების ბაზრის გამრავალფეროვნებას. ყურადღება არ ექცევა მცირე და საშუალო მასშტაბის სასოფლო-სამეურნეო წარმოებების აღდგენას, რაც ადგილობრივ მოსახლეობას რეალური შემოსავლით უზრუნველყოფდა.

სოფლის მეურნეობის სექტორის განვითარების თვალსაზრისით მნიშნელოვანია მიწის რეფორმის დასრულებაც, რაც პრივატიზაციას და მიწის ბაზრის შექმნას გულისმობს.

თუკი აქამდე ვენახს სტიქიურად, უცოდინრობისა და უსახსრობის გამო კაფავდნენ, თანდათან ამ ტენდენციამ გამიზნული და გონივრული ხასიათი მიიღო. უბრალო სტატისტიკას თუ მოვიშველიებთ, ბოლო 20 წელიწადში ყოველი 5-დან 4 ვენახი უკვე გაიკაფა. წვრილ-წვრილი მეურნეობები არც მსხვილი კომპანიების ინტერესებში შედის და კონტროლის თვალსაზრისითაც ნაკლებად მიმზიდველია. თუკი ყველაფერს "ბაზარი დაარეგულირებს", თავის დროზე სახელმწიფოს მიერ სოფლის მოსახლეობისთვის უსასყიდლოდ გადაცემული საკოლმეურნეო ვენახები და შესაბამისად, კახეთის სოფლების გარკვეული ნაწილი უდავოდ განწირულია.

© „მარანი“