"ცი მანანაჲ სუ ვაზი აიღებს და თამამი გაიზდება..."

ვენაჴი ჩვენში ძალან [ასეა] მიღებულია. ჩვენმა კაცმა რო თავი ვენაჴი ღვინო არ დალიოჲ, ეგრე ჲგონია, რომა იმ ქვეყანაჲ ჯოჯოხეთში მოვხვდებიო. მართლაც, ძალან კარგია ვენაჴი. მართალია, ბევრ მუშაობაჲ მაითხოვს, მაგრამ ი დალოცვილი ბოლოჲ რო თავისაჲ გაამართლებს ხოლმე, იმაჲ რა ჲჯობია.

კარგია მოსავალი, თუ ზევიდან არა დეემართა რა. შაშინებული ვართ, შვილო. ჩვენმა ბოლშეიკებმა ყველაფერი გააკეთეჲ, მიუხწეველ მიახწიეჲ და ემ სეტყვაჲ კი ჯერჯერობით არ ეშველა. აი გიდი, რო სეტყვა არა გვღუპამდეჲ ხანდახან!

ვენაჴი მოყვანა, შვილო, არც იგრე ადვილი საქმეა. მოგეხსენება, რო სავენაჴეჲ ჯერ დაბრუნება უნდა ორ ბარი პირზე. დაბრუნები მემრე ჯერ ლერწზე უნდა იზრუნო, მემრე კიდე კვირტი უნა აჲჭრა. გაზაფხულზე, თესვი დრო რო მოა, მაშინ უნდა დაიმყნოჲ. თუ გინდა, რო გოდრები აამსო ხოლმე, ნამყენი ვაზი უნდა ჩაჲყარო. იგეთ მტევნებ მიილაგებს, რო გულ გაახარებს. რქი ჩაყრა კი ტყუილ-უბრალოა.

კარგა აკეთებს კოლექტივი. ცივათ დამყნობილ არც როდის არ ჩაჲყრის და ეგრეც უნდა. როცა ცივათ დამყნობილი ჯერ შკოლკათ არის გაკეთებული და მემრე სავენაჴე ადგილში ჩაიყრება, მაშინ გაცდენაც ნაკლებია. ახალ ჩაყრილ ნამყენ ძალან დიდი მოვლა უნა. იმაჲ არ უნდა მააკლო წამალი, თოჴი, ერთი ორჯერ ან სამჯერ ძირკვი უნდა შეჭრაჲ, ის ძირკვი, რომელიც კვირტიდან არი ჩატანილი. სამყნობი დანა შენ დანახული გექნება: წვერდაბოკოებულია და ძალან მჭრე. ნაკელი თუ გეეშალა, ხო სუ უკეთესია, აი როგორც ჩვენი კოლექტივი აკეთებს ხოლმე.

მეორე წელიწად ადრე გაზაფხულზე საჭიროა აზდილი ტოტების დატოკვა. ყველა ვაზი უნდა დაიტოკოჲ ორ კვირტზე და მეტზე არა. შაიძლება და ჲჯობია კიდეც, რო ბოძები, ტოლბები, და ამოსაყენებლები ჩაიყაროჲ, რო მართული გეებაჲ. მარტო მართულიც არა ჲშველის საქმეჲ, წვრილი ჭიგოც საჭიროა, რო შეედგაჲ. ეს იმიტომ, რო ახლად ამოხეთქილი ყლორტი ჭიგოზე აკვრით მართულებზაც ავიდეჲ. თუ ყოტი ძალან გაიზარდა, წვერი უნდა წეემტვრაჲ, რო უფრო დასქელდეჲ რქა. ამ წელიწადსაც კაი მაგარი ბეჯითობა უნდა ახალშენ ვენაჴსა. ძალან კარგი არი და აგრანომებიც ამაჲ ამობენ, რო შიგ ახალნაშენში არაფერი დაითესოჲ. ცი მანანაჲ სუ ვაზი აიღებს და თამამი გაიზდება.

მესამე წელიწად ეს გაზდილი რქა უნდა დეეჭრაჲ ექვს-შვიდ კვირტზე. პატა-პატა ყურძენსაც გამაიტანს და ამ წელიწადში ვენაჴ დეემგვანება მთლათ.

მეოთხე წელიწად კი ქვევრები გაამზადე. ამდენი წლები შრომაჲ აგინაზღაურებს.

სრულ ვენაჴ ძალან დიდი მოვლა უნდა. დავიწყოთ გაზაფხულიდან. შამადგომაზე საჭიროა დაკრეფილი ვენაჴი მოჴვნა, ხოლო გაზაფხულზე ჲჯობია, რო გადაიჴნაჲ. ხეჲ რო წყალი ჩაუდგება, მანამ ვენაჴი უნდა გაისხლაჲ სასხლავი მაკრატლით. გასხვლი დროჲ უნა მეეჭრაჲ ყველა ტოტი და უნა შაჲრჩეჲ ერთი რქა და ერთი ნეკი. შაიძლება, რო ნეკი სუ არა ჲქონდეჲ. კოლექტივში ეხლა იგეთი ვაზი მაჲყავთ, რო სამ-ოთხ რქაჲ აძლევენ ხოლმე, მაგრამ ჯერჯერობით ძველებური წესი ჲჯაბნის: ერთ რქაჲ ვაძლევთ ხოლმე, როცა კვირტი ჯერ ბუზებივით არ დაჲსხდომია, ვაზი უნა შაიყელოჲ. შასაყელათ ან მხრალია საჭირო ლაფნისა, ან კიდე სიმინდი ფოჩოჩი. იყელება სუ დაბლითა მართულზე.

როცა ყოტი საკმარისათ ამოა და გამაგრდება, მაისი თვეში საჭირო არი პირველი წამლობი ჩატარება. ეს იგეთი დრო არი, როცა ერთმანეთზეა მოწოლილი თოხა, წამლა, ამაჲ მაჲდევს მემრე ფურჩქვნა. ჯერ ყოტებზე ძირი ორი ფოთოლი უნდა გამაჲცალდეჲ, ერთი მოწამლი მემრე კი ქირქა ამოუა და ქირქი გამოცლაა საჭირო. გაფურჩქნა ორჯერ მაინც უნდა. მესამეთ კი წვერი უნა წეემტვრაჲ. წამალი ხუთჯერ-ექვსჯერ უნა დეესხაჲ.

შენ გაინტერესებს, რათა ჲწამლიან ვენაჴებ, წინათ რო ხალხი არა ჲწამლიდა, იგრე არი, როგორც აი ჩვენი აგრანომი ამოფს, რო ავანტყოფობასა ჲშველოსო. თუ არ მაჲწამლე, მოსავალსაც ნუ დეელოდები.

თიბათვი ბოლოჲ, შაიძლება ითქვაჲ, რო საქმეები ვენაჴებში მთავრდება.

პირველი წამალი უნა დეესხაჲ, ყოტი რო პატა წამაიზდება, მემრე მეორე წამალიც უნა მეესწროჲ, სანამ ყვავილში შავა, შაიძლება ყვავილობაშიც შაიწამლოჲ. ხოლოთ ხრიალში რო შავა ვაზი, მაშინ ადამიანი ფეჴი არ უნდა გეეკაროჲ ვაზებთან, თორო კუმში მტევნი მაგივრათ თხელ მტევან გამაიტანს. ხრიალი მემრე ყურძენი იწყებს გამოხვარბლებაჲ. თუ გვალვებია, კარგია, თუ ამ დროჲ ვენაჴი მაირწყვება. მემრე და მემრე ყურძენი დაისვრიმდება და მარიანობითვეში უკვე თვალი შავა. თვალშასვლამდინ ვენაჴი ოთხჯერ მაინც უნდა გაითოჴოჲ. ერთი გათოხა ერთ მორწყვაჲ უდრის.

ვენაჴში თვალი რო შავა, დაიწყებენ ხოლმე ძველი გოდრები ახლით შეცვლაჲ. მაიტანენ შვინდი წნელ და დაიწყებენ გოდრები დაწვნაჲ. საშუალო გოდრათ ითვლება, თუ იმაში თორმეტ-ცამეტი ფუთი ყურძენი ჩავა. დაჲწნავენ აგრეთვე საკრეფელა გოგროხებ და პატრა კალათებ.

დაწვნითვინ ჯერ მანები უნდა ჩეერჭვაჲ ყალიბი გარშემო. მემრე ყალიბი მაღლა აიწევა და დაიწყება წვნა. როცა სამყოფისი სიმაღლე დაიწვნება, მემრე უნდა გადაიქნაჲ წნელები თაღივით ძირი გამოსაწნავათ.

ათასი საქმე ჩნდება, როცა რთველი ახლოვდება. იქ გოდრებია დასაწნავი, იქ გუდებია გასაჟენთი, ეს კრაზანა მაიტა და შაკარი, ქვევრი რეცხვა, ყველაფერი ერთმანეთ მიჲდევს.

ჩვენში, ხო იცი, მოსავალი გოდრებით იზომება, ზოგ-ზოგ ჩვენთან ოზდაათი გოდორი უდგება ხოლმე, ზოგ კიდე ხუთ-ექვსს[5-6] ძლივ მიახწევს ხოლმე.

რთველში თხაჲ დაჲკლამენ ხოლმე. არ ვიცი, რათ არი წესათ მიღებული ეს, დავკრეფამთ ყურძენ და კრეფი დროჲ ჟრიამული შენც ნახული გექნება, როცა დიდ-პატარა სუ მხიარულობს.

პატარა თვალ მოსავალი და ყურძენი იტაცებს და ის ახარებს, დიდი თვალ კიდე ის ახარებს, რომა მთელი გაზაფხულ-ზაფხული შრომი ნაფასურსა ჲხედამს. თავი ჯაფაჲ რო ამ მონაგრებაში ჲხედამს, გულში უხარიან და ყველაფერ ივიწყებს.

ყურძნი კრეფაჲ რო მორჩებიან, წესათ არი, რო ერთი ან ორი ვაზი უნდა გაისხლაჲ. სწორეთ ვერ გეტყვი, ეგ ჩვეულება რატოა ჩვენში. მე მგონია, იგრე უნა იყოჲ, რო გაზაფხულზე პირცელ რიგში სხვლით იწყება ვენაჴი სამუშაო, ამიტომ ჩვენი გლეხი ამით ცდილობს ახალი მოსავალიც ეგეთი კარგი იყოჲ. სხვანაირად მე არ ვიცი მაგი ასხნა.

ეხლა ჯერი ჯანიან ბიჭებზე მიდგება. გოდრები აწევა იმათი საქმეა. ურემზე ხო დადება უნდა და შინ კიდე ჩამოღება. მემრე დაწურვაც უნდა. ეხლა მაშინით ვწურამთ, ცოტა წინათ კი ნავებში ან საწნეხლებში ვწურამდით. ჩაუფენამდით ჩადს, ჩავყრიდით ექვს-რვა გოდორ და შარვლი ტოტებაკეცილი ბიჭები გადი-გამოდიოდნენ ხოლმე. ეხლა ერთი დაატრიალებს და დანარჩენები დააყრიან ყურძენ. სადუღზე რო მოა ქვევრი, მაშინ იმაში აღარ დაჲწურამენ, საჭირო არი სხვა ქვევრი. თუ პირამდინ აავსე, სუ დეგეღვრება დუღილი დროჲ. ძალან იცის დუღილი, რადგან ჭაჭა და წვენი ერთად არი ჩვენში. გამიგია, რო იმერლებში კიდე წვენ უდედოთ ადუღებენ და ღვინო ტკბილი გამოდის. მაგრამ არა მჯერა, უდედო ღვინო რა უნა იყოჲ. ჩვენ ღვინოჲ ვერა ღვინო ვერ აჯობებს.

დუღილი დროჲ ქვევრ ხშირათ უნა დეერიოჲ ხოლმე, რო არ გადმოიდეჲ. ცხრა ან თორმეტი დღი მემრე დუღილი ნელდება და ბოლოჲ, როცა მთლად შაჲწყდება, ჭაჭაჲ ჩაინაძირებს, ღვინო კი მაღლა დარჩება. დაწურვი დრო, ხო იცი, საბადაქეთ რო ტკბილ აიღებენ ხოლმე, იმაჲ მემრე მაადუღებენ და გამოა ნადუღი ბადაქი, რისგანაც მემრე თათარაჲ გააკეთებენ და ნიგვზი ან ჩამიჩი ჩურჩხელაჲ ამაავლებენ, ჩურჩხლი ასხმა ხო ქალები საქმეა.

ღვინი გადაღება რო დაიწყება და ქვაბებიც ამუშავდება, ღვინო ცალკე ქვევრში ჩეესხმება, თუ ბევრია, და, თუ ცოტაა, ქოცოებში ჩაასხავენ. ჭაჭაჲ კიდე წაიღებენ ქვაბზე და არაყ გამაჲჴდიან. კაი არყი გამოჴდა ქვაბზეც არი დამოკიდებული და გამამჴდელზეც. ამელილი არ უნა იყოჲ არაყი და ღილებ უნა იჭერდეჲ. გამოჴდილი არაყი მაიტა და ჩაასხი ჭურჭელში და შაინახე, რამდენიც გინდა, არ გაფუჭდება. ღვინო კი ფაქიზი შასანახია. ღვინოჲ უთქვამ: მამიარე და მეც მოგივლიო. ჯერ ხო პირველი ლექე უნა გემეეცალოჲ, მემრე მეორეთაც. ლექეჲ არ დაილევს დიდხან, სუ წმინდა ღვინოსაც კი თავი ნახვინაკი აქ. გაზაფხულამდი შანახული ღვინო უნა გადაიღოჲ, ვაზ რო კვირტი გამოუა და ჭყიმი რო ამოა. მეორეთ უეჭველათ უნა გადაიღოჲ, ყურძენი რო ყვავილში შავა, თუ არ გადაიღე, მთლად გადაბრუნდება ღვინო, ეგრე რო სუ ეგემდღვრევა და ვეღარ დააწმინდეებ. მე მინახამ გადაბრუნებული ღვინო, მთელი დურდო და ლექე შიგა აქ არეული და მდღვრიოა. ეგეთ ღვინოზე არავის თვალი არ მიუა.

საფერავი ღვინოჲ უფრო ფაქიზი შანახვა უნდა. ის უფრო მალალია და კარგი მოვლა უნდა. გადაღება მალ-მალა ჲჭირდება.

არი ღვინო გადასაღები მაშინებიც, ვედრებით გადასხმაჲ ეს მაშინა ჲჯობია.

ქვევრში რო ღვინოჲ გადაიღებენ, პირზე სარქველი ქვეშ ან ლაფი უნა დაუგლისო ან კომში ფოთოლი უნა დაუფინო ან კიდე ხავსი, ხოლო დუღილი დროჲ კაკლი ფოთლები უნა დეეფინოჲ.

წინაჲწარ ქვევრ კიდე გოგირდი უნა ჩეებოლოჲ. ღვინო ცივათ უნა ინახებოდეჲ, რო სიცხემ არ დაუკრაჲ. როცა გლეხ დიდხან უნდა, რო შაინახოჲ ღვინო და ერთბაშათ გაყიდოჲ, მაშინ ჩვენში იტყვიან ხოლმე, რო ქვევრზე ქინძი დათესაო, ესე იგი ჯერ ქვევრ არა ჲხარჯამსო.

ღვინი საზიდათ იხმარება ბიჭკები, ტიკები კი შორ საზიდათ. ახლო გადასატანათ, გადაღები დროჲ, ვედრებსა ჴმარობენ.

კარგი ვენაჴი მუშა ზოგჯერ კარგი ღვინი მსმელიც იყო, მაგრამ მუქთახორა ხალხიც ძალან ბევრსა ჲსვამდა, იმიტომ რო ვენაჴები სუ იმათ ეჭირათ წინათ.

ენა / დიალექტი: ქიზიყური (ქართული / კახური)

ჩაწერის ადგილი: ანაგა (საქართველო / კახეთი / სიღნაღი)

გამოცემა: ივანე გიგინეიშვილი, ვარლამ თოფურია, ივანე ქავთარაძე

ქართული დიალექტოლოგია

ჩაწერის წელი: 1953

მთქმელები: ნიკა მჭედლიშვილი

ტექსტის ჩამწერი: ივანე მჭედლიშვილი

კორპუსული გამოცემის ავტორ(ები):ლია ბაკურაძე

corpora.co