გაუმჯობესება ყურძნის წვენისა მინერალის საგნებითა

ლ.ე. ჯორჯაძე, მევენახეობა და ღვინის დაყენება, კეთება და გაუმჯობესობა: ხელთმძღვანელობისათვის კახური ღვინის მაყენებლებისა. 1876.

    ახალი დაწურული ყურძნის წვენი უკეთუ მჟავე იყოს, დადუღებამდე უნდა ჩააყაროთ შიგა დანაყილი პარაშოკათ ნაქცევი მარმარილოს ქვა ანუ მელი და ანუ ახალი კირი (едкая известъ) და წვენსა რაც სიმჟავე ექმნება უთოვოდ სულ გააცლის და ქვევრის ძირში ჩაიტანს მჟავე მარილებათა. თვითვეულ საპანეზედ მოუნდება ოთხი გირვანქა, რომელსაც იხმარებთ ამ საგნებთაგანსა. ამ საგნებთაგანი მელი და მეტადრე კირი თუმცა მავნებელია ღვინოში სასმელათ, მარამა რადგან ბევრს წვენსა ცოტა ხვდება კირის ნაწილი, ამისათვის არაფერს ვნებას არ აძლევს კაცსა, უკეთუ ფრიად ბევრი არ დაილევა იმის ღვინო. კირ-ნარევ ღვინომა ტანში შეკვრა იცის.
    თუმცა დუღილის შემდეგ, ზემორე აღწერილი მინერალის საგნები კარგათ ჩასწმენდამს ღვინოსა და სიმჟავეს და ლექსა ქვევრის ძირში ჩაიტანს, მარამა კირის თვისების მარილები ღვინოში შეზავდება ხოლმე და ვეღარ გაეცლება და ეს შეზავებული მარილები მაწყინარი არის კაცისათვის. ამისათვის, უკეთუ ბევრს ჩააყრით ყურძნის წვენსა ამ საგნებსა მავნებელი იქმნება, მეტადრე კირისა.
    დაუწვავი კირი შეიცავს ნახშირის სიმჟავეს (углекислой извести) (а сженная известь называется едкою известью или кицелькою и содержить кислорода), დამწვარი კირი შეიცავს სიმჟავის დედასა. ძველი კირი, ჰაერისაგან გატეხილი, ეგრეთვე გახდება ხოლმე დაუწვავ კირივითა.
    ეგრეთვე პატაშის პარაშოკი ორი ანუ სამი გირვანქა რომ ჩააყაროთ ერთ საპანე ყურძნის წვენსა, დადუღებამდე სიმჟავეს სულ გააცლის და ქვევრის ძირში ჩაიტანს, რომლისაგამო ყურძნის წვენი დატკბება. მარამა პატაშიც კირის მსგავსია და უფრო მავნებელია ვიდრე მელი, ამისათვის ბევრი არ უნდა ჩააყაროთ წვენსა. პატაში (поташъ)  არის ნაცარტუტის მარილი და კეთდება ისე, როგორათაც სწერია ამ წიგნის მე 227 სტატიაში.
    დასატკბობათ ყურძნის წვენისა არის უპირველესი და ძალიან კარგი საგანი - შაქრის კირი (сахарная известъ) რომელის კეთება ასეა: ოთხ გირვანქა კირსა (гашенной извести) დაასხით 4 გირვანქა წყალი ცივი და წმინდა და კარგათ აურიეთ, ასე რომ ამ წყალში ის კირი კარგათ გაირეცხოს და შეზავდეს შიგა, შემდეგ დაანებეთ თავი და როდესაც ჩაწმდეს კარგათ, მაშინ იმ კირის წყალი ნელა გადმოწურეთ, ასე რომ კირის უწმინდურობა სულ თან გაჰყვეს წყალსა და თვით კირის ლექი კი დარჩეს ჭურჭელში. შემდეგ ამ დამბალსა და გარეცხილ კირსა დაასხით კიდევ წმინდა ცივი წყალი და გათქვიფეთ კარგათა, ისე რომ ეს კირი რძესავით გახდეს; შემდეგ ჩაყარეთ შიგა ერთი გირვანქა თეთრი შაქრის ყინულის პარაშოკი ანუ ინგლისის რაფინადის შაქრისა და შეაზავეთ შიგა და იყოს ისე, სანამ ჩაიწმინდებოდეს კარგათ იმ კირის წვენი, რომელსაც ჩასწმენდს ეს შაქრის ყინულის პარაშოკი და გახდის წმინდა წვენათ (светлою жидкостью), მაშინ ამასა ჰქვიან შაქრის კირი (сахарная известъ). შემდეგ დაანჯღრიეთ კარგათა და ჩაასხით ერთს საპანე ყურძნის წვენში და რაც სიმჟავე ექმნება წვენსა, კირის ნაწილი სულ დაბლა ჩაიტანს და შაქრის ნაწილი წვენში და ღვინოში დარჩება. ამ შაქარ კირითა ძალიან კარგია მჟავე ღვინის კეთება, სიმჟავეს დაბლა ჩასწმენდამს ღვინოში და ჩაიტანს ქვევრის ძირში, ღვინოც გატკბილდება და კარგათაც დაიწმინდება. (Въ прочемъ при этомъ требуется большая осторожность, потому что сахарная известь осаждаетъ не только свободную кислоту какъ едкая известь, но она осаждаетъ такъ же и связанныя кислоты необходимыя для вина).
    როდესაც ყურძენი დასწუროთ, ჩაასხით ქვევრშია და ჩააყარეთ ჭაჭა, მაშინ ერთს საპანე წვენზედ უნდა ჩაყაროთ ათი გირვანქა დამწვარი ღიპსის მიწა (гипсъ) პარაშოკათ ნაქცევი და დაურიეთ კარგათა და ისე დაადუღეთ ის წვენი. ამ მიწასა იმისთანა თვისება აქვს, რომ ყურძნის წვენსა დუღილში შველის სიმჟავის დაბლა ჩაწმენდასა, ღვინოსაც მალე დასწმენდამს, სასიამოვნო ბუკეტსა და ფერს აძლევს ღვინოსა, კარგათ და დიდ ხანსაც ინახამს, სიმაგრესაც აძლევს ღვინოსა, არც დააჭანკებს, დაჭანკებულ ღვინოსაც შველის და საფერავს ჭაჭას უფრო კარგათ აწითლებინებს და აღებინებს ღვინოსა. ერთი სიტყვით ყოვლისფრით სასარგებლო არის ეს მიწა ყურძნის წვენისათვის და ეგრეთვე ღვინისათვის. ამღვრეულ ღვინოს კარგათ ჩასწმენდამს და მჟავე ღვინოს კიდევ გაატკბილებს და სიმჟავეს დაბლა დაილექამს. უკეთუ კირით არალის დამწვარი ეს ღიპსის მიწა, არაფერს შემწეობას არ მისცემს ყურძნის წვენსა და ღვინოს. ამ მიწით გაუმჯობესება ღვინისი არის შემოღებული ფრიად ძველადგან.
    ღიპსი (гипсъ) არის საანდრიანტე მიწა, დაუწავის მსგავსება აქვს ფერად და შეხედულობით მარილის ქვის ნატეხებისა და არის ხოლმე მიწაში მბილ ნატეხებათა, როგორაც მარილი, წყალში არ შეზავდება, არაფრის გემო ანუ სუნი არა აქვს, ჰაერზედ და წვიმაში დაიშლება ხოლმე. ამ მიწასა საქართველოში უწოდებენ სხვა და სხვა სახელებსა, ესე იგი: ზოგნი ეძახიან თაგვ-მარილასა, ზოგნი - ქვა-მარილასა და ზოგნი შაბმარილასა და ამისათვის ნამდვილი სახელი ქართულად რა ეწოდება ავტორმა ვერ გაიგო. ცეცხლზედ ადვილათ დაიწვება და გარდაიქცევა კირათა, ასე რომ ანთებულ სანთელზედ რომ დაადოთ, მაშინვე კირათ იქცევა და ჩაიშლება თეთრ პარაშოკათ. დამწვარი წყალ დასხმული, წებოიანი კირი გახდება ხოლმე ალაბასტრივით. ეს მიწა ბევრგან არის საქართველოში, უფრო მთების ძირებშია და გორაკიან ადგილებში და ეგრეთვე არის ბევრი ქ. თფილისში ვერის გორაკებზედ. ბევრგან ევროპაში, გარდა საფრანგეთისა, ჯერაც ხშირათ ხმარობენ ამ მიწასა გასაუმჯობესობლად თეთრი ღვინისა. ხოლო ისინი ბევრს ახამრებენ ამ მიწასა, ასე რომ ერთს ჩაფ ღვინოზედ ანუ ყურძნის წვენზედ ჰყრიან ამ მიწის კირსა არა ნაკლებ ერთი გირვანქისა (სტატიები 211, 230 და 241.) - Гипсъ нежнымъ винамъ хотя въ начале придаетъ жесткий вкусъ, но потомъ пропадаетъ этотъ вкусъ. Гипсъ есть серно-кислая известь съ примесью  солей, т. е. соединение серной кислоты съ известью. 44 серной кислоты, 33 фун. извести и 21 фун. воды, составляютъ обыкновеннаго гипса. Она находится въ земле мяхкими комками, на воздухе обращается въ порошокъ).

პუბლიკაცია ხორციელდება “ღვინის კლუბის” საგანმანათლებლო პროგრამის ფარგლებში
 
© ღვინის კლუბი/vinoge.com