ვაზზე და ღვინოზე უღვინოდ

ალექსი ჭინჭარაული

დალოცვა "მარანისა" და მისი მკითხველისა

მეგობარმა გამომიგზავნა ახალი ყოველთვიური გაზეთი "მარანი"-ს (გაზეთ "24 საათის" დამატება) პირველი ნომერი. ვულოცავ გამომცემელსაც და პრესის მოყვარულ მკითხველსაც ამ ნამდვილად საჭირო გაზეთის დაბადებას.

მახსოვდა, რომ საქართველოში სადღაც იყო სოფელი მარანი. დავინტერესდი და ამ სახელის მქონე სამი სოფელი აღმოჩნდა: მარანა (გორის რაიონში), მარანი (აბაშისა და გულრიფშის რაიონებში), კახეთში - არც ერთი!

მიამბეს, რომ მეგრელების ხევსური სიძე სამეგრელოში მგზავრობისას აბაშის მარანს რომ მიუახლოვდებოდნენ, თანამგზავრ მეგრელებს ექილიკებოდა: "რა მშვენიერი სოფელია და რა ლამაზი სახელი ჰქვია! აფსუსი არ არის, რომ აქაურებს მარნებში კახური ღვინო არ უდგას?!-ო".

ეს სალაღობოდ. ღმერთმა ხელი მოგიმართოთ, კახური ღვინო ნუ გამოგლეოდეთ გაზეთ "მარანსაც" და მის მკითხველებსაც!

ლამაზი ლეგენდა

საუკეთესო საღვინე მიწა არსთა განმრიგეს კახეთისთვის მიუმადლებია. ეს ლეგენდაც კახეთიდან მოდის, ერთხელ უკვე მითქვამს და კიდევ გავიმეორებ. ჩვენი დიდი და სასიქადულო მწერალი რეზო ინანიშვილი მიამბობდა:

- შაჰ-აბასმა რომ ააოხრა კახეთი და ვაზის პირწმინდად გაჩეხვა ბრძანა, დაუმატა: "ვის ვენახშიაც ერთ ღერ ვაზს აღმოვაჩენთ მოუჭრელს, იმ ვენახის პატრონს თავს მოვსჭრით". ერთი საწყალი კაცის ვენახში მართლა იპოვეს მოუჭრელი ვაზი (თუ შაჰის უსაზღვრო ერთგულების დასამტკიცებლად ტყუილად დააბრალეს?), მოჰგვარეს ის კაცი და შაჰმა დანაბარები აღასრულა... ერთი წლის შემდეგ იმ კაცის საფლავზე ვაზმა ამოიყარა.

- რა მოხდა?

- რა მოხდა და ღილებაწყვეტილი ჩოხა იმ კაცს ვაზის ლერწით ჰქონია შეკრული.

- შენს ნაწერებში ეს ლეგენდა არ შემხვედრია.

- კაცო, ამას რაღა დაწერა უნდა? ისედაც ხო ლამაზია.

არ ვიცი, შემდეგ დაბეჭდა თუ არა ბატონმა რეზომ ეს ლეგენდა. ასეთი მოკლე და დიდი შინაარსის დამტევი ლეგენდა იშვიათია.

კერძოდ, აქ ნათქვამია, რომ ღვთიშობლის წილხვდომილი მიწიდან ვაზისა და ქართველი კაცის მოდგმისა და ჯიშ-ჯილაგის ამოძირკვის მცდელობა უიმედო ბოროტი განზრახვაა.

სამამულე რქის მადლი

"ქართული ენის განმარტებით ლექსიკონში" სალექსიკონო ერთეულად გამოტანილ სამამულე სიტყვასთან დამოწმებულია ფრაზეოლოგიური გამოთქმა სამამულე რქა (ნეკი). ვაზის გასხვლისას სამერმისოდ დატოვებული ორ ან სამკვირტიანი რქა (ნეკი). სამამულე რქა სამემკვიდრეო ტოტის, ე.ი. ვაზის ისეთი ტოტის აღმნიშვნელი უნდა იყოს, რომელიც ვენახის არსებობის გაგრძელებისთვის არის განკუთვნილი (ივ. ჯავახ.)"...

თუ ვაზს სამამულე რქა არ დაუტოვე, ნაყოფს ვეღარ გამოიტანს. ასევე: კაცს თუ ტრადიციები მოუშალე, პატივისცემა და სიყვარული დაავიწყე, ის გადაგვარდება, კაცად აღარ ივარგებს.

მარანი, ქვევრ-ჭური, სტუმარ-მასპინძლობა, ტაბლა (სუფრა) და მისი ჯამ-ჭურჭელი (ყანწი, ფიალა, თასი, ორშიმო, ჭინჭილა...) ათადან-ბაბადან ქართველი კაცის თანამგზავრები არიან, ხოლო სტუმართმოყვარეობა მისი კაცობის ერთ-ერთი მთავარნიშანთაგანია. ამაზე სტუმართმოყვარეობის ქართული სინონიმები (და მათი ანტონიმებიც) მეტყველებენ: გულგაშლილი, გულუხვი, გულქართლი, დარდიმანდი, კარღია, მეპურმარილე, პურადი, პურმარილიანი, უშურველი... ანტონიმები: დამწვარი, კრიჟანგი, მკვახერეკია, პურადძვირი, ქვაწვია, ქვახარშია, ძუნწი, წუწკი, წუწურაქი, ხარბი...

სიტყვა "კარღიამ" გამახსენა რაჭულ ისტორიულ საბუთებში წაკითხული გვარი თუ თიკუნი (მეტსახელი) აქშამოიშვილი. ჩემი ვარაუდით, ეს სიტყვა ასე იშიფრება: აქ შამო-ს შვილი (=პურადი კაცი, ვინც მის ეზომიდამოსთან გამოჩენილ ნაცნობ-უცნობს "აქშამოი!"-ო ("აქ შემოდი!"-ო) ეძახოდა.

მარნის, პურ-ღვინის, პურმარილის მადლს უკავშირდება ქართული სიტყვიერი კულტურის დარგები: თვითონ პოეტური ზეპირსიტყვიერების ისეთი სახეები, როგორიცაა: კაფია, ანდაზა, ანეკდოტი... აღარას ვამბობ პოეზიაზე. სახელდახელოდ მაგონდება ჩვენი დიდი პოეტის გოგლას ერთი სტროფი მისი "ბავშვობა და ყრმობადან":

მამა გულქართლი კაცია,

სძულს პურადძვირის ქაჯობა,

იცის, პურადმა გულად კაცს

სამი გაფრენით აჯობა.

სუფრასთან მჯდომი ქართველი კაცი ასე იფიცებოდა: "ამ პურ-მარილის მადლი გაგიწყრეს, თუ მოგატყუოთ!"-ო.

რაკი კახეთი ქართული ღვინის მარანია, ჩვენც იქიდან დავიწყოთ.

"ე სარები რო გაგითავდებათ, მემრეო?"

კახეთში ერთი მეოჯახე, ჯანმრთელი და შეძლებულად მცხოვრები კაცისთვის შარახვეტია თანასოფლელებს ხმები დაუყრიათ: უპურმარილოა, ძუნწია, წუწურაქიაო. ეს რომ გაუგონია ამ გონიერ და ღვინის სმაშიაც ღონიერ კაცს, რომელიღაც დღესასწაულთან დაკავშირებით კარგი პურმარილი გაუშლია და თავის მაგარ მსმელ მოყვრებთან ერთად ის მუქთამჭამელი ავყიებიც მიუპატიჟებია.

თამადად თვითონ დამდგარა, პირველი მოზრდილი სასმისი შეუვსია და მკაცრად გამოუცხადებია:

- სუფრაზე მიკროლიტრაჟკებ ვერ ვიტან! ვისაც დალევი... ისემე, თავი არა აქ, ეხლავე ადგეA და წავიდეA!

ვინ წავიდოდა? მაგრამ ტრაბახა ჭორიკანებს ქეიფის ნახევრამდე "გაAძრომიათ ტარი" და ერთმანეთის მიყოლებით აშლილან. "თამადას სხვა სტუმრები დაუშოშმინებია და წასულები გაუცილებია ჭიშკრამდე. გატრეტილი მთვრალები ორღობის სარებზე ხელის კიდებ-კიდებით რომ მიდიოდნენ, მასპინძელმა მიაძახა:

- ე სარები რო გაგითავდებათ, მემრე რაღა ამ ჩემ ფეხებ მოAკიდებთ ხელსა!? (იმედი მაქვს, სკაბრეზულის სხვა სიტყვით ჩანაცვლებას მაპატიებს მკითხველი).

ხაშლამის ლაზათი

კახურ სუფრას ხომ უხაშლამოდ ლაზათი არა აქვს!. ხაშლამის შესახებ რეზო ინანიშვილისგან ნაუბარი მახსოვს (მონათხრობის რიგიანად ვერ გადმოცემა მაპატიოს მისმა ნათელში მყოფმა სულმა!).

ახალგაზრდა კახელები ქეიფისთვის ემზადებიან.

- ხაშლამი მოხარშვა იცი? - როგორ არ ვიცი?

- მაA, შენ ხაშლამა მოხარშე, მე კიდენა ღვინოზე წავალ. გარკვეული დროის შემდეგ ღვინოზე წასული დაბრუნდა.

- მაAხარშე?

- ჰო.

მოსული ქვაბიდან იღებს ერთ ნაჭერს, მაღლა ასწევს და თეფშზე დაუშვებს, ხორცი ცომივით ეცემა.

- გაგიფუჭებია, შე...

- რათა, ჯო?

- ხაშლამაA, თეფშზე რო დააგდებ, ერთი უნდა შახტეA და შაცახცახდეA!

ვისაც რა ეხერხება

კახელები ნაბახუსევზე. ერთი არაყს ასხამს, ხელი უცახცახებს და სასმელი ეღვრება.

- მაიტა ე ბოთლი აქა! შენ კიდენა ხაშლამაA მარილი მააყარე, კარქათ გამოგივა.

მარილმისაყრელი იაპონელი

ბრინჯის მარცვალ-მარცვალ ჭამას მიჩვეული იაპონელი გაოგნებული უყურებს, როგორ იღებენ სუფრის წევრები დაკოჟრილი ხელებით კუნძისხელა მოხარშული ხორცის ნაჭრებს, სამი თითით აყრიან მარილს და იღმურძლებიან. თვითონ სხვადასხვა კერძს სინჯავს, წიწკნის და წითელ ღვინოს წრუპავს. მის ქათქათა პერანგს წვეთი დაეცა: მის მეზობლად მჯდომი კახელი მეინახე მარილს იღებს და იაპონელის წვეთდაცემულ ხალათზე დაყრას აპირებს.

- ნოუ! ნოუ! ნოუ! - იყვირებს სტუმარი და გავარდება სახლიდან.

© „მარანი“