სოლომონ თეთრაშვილის ბაღნარი

ალეკო ცქიტიშვილი

სოლომონ თეთრაშვილის ასწლოვანი ვენახი დიღომში თბილისური მევენახეობის დიდების ნაშთია. 3000 კვ.მ-ზე გაშენებული რქაწითელის ვენახი დიღმის გზატკეცილის პირას, რესტორან „ბაღნარის“ მომიჯნავედ მდებარეობს. იგი გაშენებულია გასული საუკუნის 20-იან წლებში, როცა აქ დიღმელებს სასოფლო-სამეურნეო სავარგულები ჰქონდათ. ეს ვენახი და ხეხილიანი ეზო იშვიათი მწვანე კუნძულია თბილისის ამ ნაწილში, სადაც ურბანიზაცია სწრაფად მიმდინარეობს და მსგავსი ოაზისების შენარჩუნება საზოგადოების დიდ ძალისხმევას, მესაკუთრის მხრიდან კი ნაკვეთის სარფიანად გაყიდვის ცდუნების დაძლევას მოითხოვს.

დიღომი ისტორიულად ცნობილი იყო ბაღ-ვენახებით, საიდანაც თბილისი ახალი ხილით მარაგდებოდა. ეს ფუნქცია დიღომს, გარკვეულწილად, დღესაც შემორჩა, მაგრამ უფრო მეტად - სათბურების ხარჯზე, სადაც კიტრი, პომიდორი და მწვანილი მოჰყავთ. ბაღ-ვენახების ფართობები კი შემცირებულია, ერთი მხრივ, მჭიდრო განაშენიანების, მეორე მხრივ კი - მებაღეობისა და მევენახეობის დაკნინების გამო.

აკადემიკოსი ნიკო კეცხოველი თავის ნაშრომში „კულტურულ მცენარეთა ზონები საქართველოში“ თბილისის მიდამოებს - გლდანს, ავჭალასა და დიღომს სასუფრე მევენახეობის მიკრორაიონად განიხილავს და წერს, რომ ამ ტერიტორიებზე, ძირითადად, სასუფრე ვაზის ჯიშები იყო გაშენებული. ცნობილია, რომ ისტორიულად გლდანში გავრცელებული ვაზის ჯიში გლდანურა იგივე გორულაა - ქართლის რეგიონის ერთ-ერთი საუკეთესო სასუფრე ვაზის ჯიში. სოფელ დიღომში ძველთაგანვე გავრცელებული წითელყურძნიანი ვაზის ჯიში - დიღმურა, რომელიც ახლა გადაშენების პირას არის, ჯერ კიდევ საჭიროებს შესწავლას. დიღმურასგან, სავარაუდოდ, ორდინალური ღვინო დგებოდა და მასაც უფრო საჭმელად იყენებდნენ. თუმცა, საბოლოო დასკვნებისთვის, წერილობით წყაროებზე უფრო სანდო იქნება დიღმურასგან დაყენებული ღვინის გასინჯვა, რითაც მოგვეცემა საშუალება, შევაფასოთ ვაზის ამ ჯიშის პოტენციალი მეღვინეობაში.

პირობითად თბილისის მევენახეობის მიკრორაიონში დაყენებული ღვინოები დღესდღეობით ბაზარზე არ არსებობს. ამდენად, ჯერ კიდევ კარგად არ ვიცით, როგორი იყო 100-200 წლის წინანდელი ღვინოები, რომლებიც ორთაჭალაში, ვერაზე, ვაზისუბანში, ავჭალასა თუ დიღომში გაშენებული ვენახებიდან იწურებოდა.

ვახუშტი ბატონიშვილი თბილისის გარემოს აღწერს, როგორც წალკოტიანს - „გარემო ქალაქისა წალკოტნი მრავალნი, ყოვლის ხილითა და ყვავილითა სავსე“, „ვერე წყნეთამდე წალკოტითა შემკული“.

90 წლის წინ, როცა სოლომონ თეთრაშვილის წინაპრებმა ვენახის გაშენება გადაწყვიტეს, არჩევანი კახეთის ვაზის ჯიშზე, რქაწითელზე შეაჩერეს. რქაწითელის დაბლარი რიგების გვერდით მომცრო ტალავერზე გორულას (იგივე - გლდანურას) ოთხი ძირია აშვებული. აქედან ერთი ძირი რქაწითელის ვენახის ხნისაა, სამი კი შედარებით ახალი. მართალია, გორულა სუფრის ყურძნად ითვლება, მაგრამ მას კუპაჟში საღვინე ჯიშებთან ერთად ყოველთვის ხმარობდნენ და ზოგჯერ მისგან ღვინოს ცალკეც აყენებდნენ. სოლომონ თეთრაშვილიც აგრძელებს ტრადიციას და გორულას რქაწითელთან ერთად წურავს. 10%-ის შემადგენლობით გორულა რქაწითელის ღვინოს უფრო ნაზს და არომატულს ხდის. ეს ღვინო, სახელწოდებით  - „სოლომონი“ ფართო საზოგადოებამ პირველად 2014 წლის „ახალი ღვინის ფესტივალზე“ გასინჯა.

3000 კვ.მ-ის ფართობზე რქაწითელის ვენახი ოთხ ცალკეულ ნაკვეთად არის გაშენებული. ნაკვეთებს შორის სხვადასხვაგვარი ხეხილია. რამდენიმე ხე ვენახშიც არის დარგული. ვაზის ძირებს შორის დაშორება 70-80 სმ-ია, რიგებს შორის კი დაახლოებით 1,20 სმ. ვენახი ხელის ტრაქტორით იხვნება. ვაზი ჯერჯერობით სისტემური პრეპარატებით იწამლება. თუმცა, 2015 წლიდან მევენახე გეგმავს, წამლობისთვის კონტაქტური ბორდოს ხსნარი გამოიყენოს, რადგან ოჯახური მარნების ღვინოებს უფრო მეტი პერსპექტივა აქვს, თუკი ბუნებრივი ნატურალური ღვინის სტანდარტებს აკმაყოფილებს.

სოლომონ თეთრაშვილის ვენახის მთავარი ღირსება მისი ასაკია, რომლის ისტორიას მევენახე სიამაყით გვიყვება: „1922 წელს ბებიაჩემი დიღომში სოფელ ძალისიდან გამოთხოვდა. როგორც მისგან გადმოცემით ვიცი, იმ დროს ამ ტერიტორიაზე მინდორი იყო, რომელზეც დიღმელები ხორბალს თესავდნენ. ბებიაჩემის მამას, თედო პაპას გაზაფხულობით ძალისიდან ურმით რქაწითელის ნერგები ჩამოჰქონდა და სამ-ოთხ წელიწადში ასე გააშენეს აქ ვენახი, რომელმაც დღემდე მოაღწია. რესტორან „ბაღნარის“ ტერიტორია და მიმდებარე ნაკვეთები 1 ჰექტრამდე ასი წლის წინ პაპაჩემის და მისი სამი ძმის საკუთრება იყო. ახლა ეს ნაკვეთები მათ შთამომავლებს გვაქვს დანაწილებული. „ბაღნარიც“, თავისი დიდი ეზოთი, ჩემი ნათესავების საკუთრებაა. მათ შორის ჩემი მიწის ნაკვეთის მცირე ნაწილიცაა. პაპაჩემი დიღომში ცხოვრობდა და სოფელში ახლაც გვაქვს მამა-პაპისეული სახლი, პატარა (300 კვ.მ.) ეზოთი. დიღმის ზემო მხარეს ცალკე კიდევ გვაქვს ერთი ნაკვეთი, სადაც სამომავლოდ ბაღ-ვენახის გაშენებას ვგეგმავთ“.

სოლომონ თეთრაშვილს მიწასთან, ბუნებასთან, ხეხილთან და ვაზთან ურთიერთობა უყვარს. ხეხილს თვითონ ამყნობს და ამრავლებს. სამომავლოდ სურს, ვენახის ნაპირას მცირე მარანი ისეთნაირად მოაწყოს, როგორც სამცხე-ჯავახეთში, საფარის მონასტრის ტერიტორიაზე ნახა. ეს იქნება ნახევრად მიწური შენობა, რომლის ზემოთა ნაწილი მიწის ბორცვით დაიფარება ისე, რომ გარედან მხოლოდ მარნის კარი იქნება თვალხილული. ხელოვნური ბორცვი, რომლის ქვემოთაც მარანი იქნება, დამატებით ბალახით, ყვავილებითა და ბუჩქებით დაიფარება. მარანში ქვევრები და ტრადიციული ქართული საღვინე ინვენტარი იქნება.

გასულ წელს სოლომონ თეთრაშვილმა თავისი ვენახი ცნობილ ამპელოგრაფს, აკადემიკოს ნოდარ ჩხარტიშვილს აჩვენა. მას ვენახში არსებული რამდენიმე ძირი წითელყურძნიანი ვაზის ჯიშის იდენტიფიკაცია სურდა. ეს ვაზი ჰიბრიდი აღმოჩნდა, სავარაუდოდ - ქართლში გავრცელებული ე.წ. დირბულა. სამომავლოდ მევენახეს რომელიმე პერსპექტიული წითელყურძნიანი ჯიშის გაშენებაც უნდა, რისგანაც მაღალხარისხიან წითელ ღვინოს დააყენებს.

აკადემიკოსი ნოდარ ჩხარტიშვილი დიღმელ მევენახეს ურჩევს, მცირე ფართობი მაქსიმალურად ეკონომიურად გამოიყენოს და ჰიბრიდული წითელყურძნიანი ვაზის ძირები ეტაპობრივად კულტურული ვაზით ჩაანაცვლოს. ჩანაცვლებისას კი ისეთი ჯიშები შეარჩიოს, რომლებიც ქართლის მევენახეობისთვის არის დამახასიათებელი. პირველ რიგში რეკომენდებულია - თავკვერი, რომელიც ცალსქესიანია და საჭიროა, სხვა ჯიშთან ერთად დაირგოს. კიდევ ერთ ყველაზე გამოცდილ წითელყურძნიან ჯიშად ქართლში შავკაპიტოა მიჩნეული და თავკვერთან ერთად მისი გაშენებაც შეიძლება. ასევე კარგი იქნება ბოლო ათწლეულებში უსამართლოდ მივიწყებული წითელი ბუდეშურის გაშენება, რომელიც მართალია, სასუფრე ჯიშია, მაგრამ მცირე შემადგენლობით ღვინოში ისევე შეიძლება გამოყენება, როგორც გორულას იყენებენ.  კიდევ უფრო იშვიათი ჯიშებიდან კარგი იქნება დანახარულის გამრავლება, რომელიც ასევე უსამართლოდ მივიწყებულ ჯიშთა ნუსხაშია. რაც შეეხება დიღმურას, დიღმელი მევენახეების ვალია ამ ჯიშს უპატრონონ და თავიანთ ვენახში მცირე რაოდენობით მაინც დაუთმონ ადგილი, რადგან ეს არის ვაზი, რომელიც სოფელ დიღომში წარმოიშვა და საუკუნეების განმავლობაში გამოიცადა.

ნოდარ ჩხარტიშვილის თქმით, თბილისში ვენახის შენარჩუნება პატრიოტული საქმეა და კარგი იქნება, თუკი ასეთი მევენახეები წახალისებული იქნებიან მთავრობისაგან. მით უფრო, როცა ვენახი დიღომში მდებარეობს, სადაც ისტორიულად ბაგრატიონების ბაღ-ვენახები იყო გაშენებული და ერთ-ერთ საუკეთესო სავენახე ტერიტორიად ითვლება.

„მიწებს უნდა გავუფრთხილდეთ. სამეურნეო მიწების გარკვეული რაოდენობა ხელუხლებელი უნდა დავტოვოთ. კანონით უნდა აიკრძალოს სასოფლო-სამეურნეო მიწების სამოსახლოდ ათვისება, მით უფრო - ამ მიწებზე მრავალსართულიანი კორპუსების აშენება. წლების წინ ამ საკითხს განსაკუთრებული ყურადღება ექცეოდა. დიღომსა და ვაშლიჯვარში ბაღ-ვენახები ყვაოდა. ეს ვენახები ბოლო წლებში ჩვენს თვალწინ განადგურდა, მიწები კი გაიყიდა და ახლა ამ ტერიტორიებზე სახლები შენდება. საჩვენებელი ვენახები უშუალოდ ქალაქშიც უნდა გავაშენოთ, სხვადასხვა ფორმით - ხეივანზე, ხეებზე, სახლების კედლებზე, აივნებზე და ტრადიციულად - რიგებშიც, სადაც ამის შესაძლებლობა იქნება. ამ გზით არა მარტო გავალამაზებთ ჩვენს ქალაქს, არამედ სტუმრებსაც ვაჩვენებთ, რომ საქართველო ვაზისა და ღვინის სამშობლოა. გასული საუკუნის 60-იან წლებში სახელმწიფო პროგრამა არსებობდა, რომლის ფარგლებშიც ქალაქში ვაზის ნერგებს ვრგავდით. ამ პროგრამის მიხედვით, არც ერთი სკოლისა და საბავშვო ბაღის ეზო არ უნდა ყოფილიყო ვაზის გარეშე. ამ ტრადიციის აღორძინება სავსებით შესაძლებელია და აუცილებელიცაა“, - ამბობს ნოდარ ჩხარტიშვილი.

სამწუხაროდ, თბილისის ქაოსური ურბანიზაცია, გარეუბნებსა და ახლად შემოერთებულ სოფლებში ჯერ კიდევ შემორჩენილი სასოფლო-სამეურნეო სავარგულების სწრაფი განაშენიანება, ძნელად გვიტოვებს იმედს, რომ საქართველოს დედაქალაქში ბაღ-ვენახები კიდევ აღორძინდება. 2007 წლის შემდეგ, როცა სოფელი დიღომი თბილისის ერთ-ერთ უბნად იქცა, სოფელშიც და მის მომიჯნავე დიდ დოღომში გამალებული მშენებლობები მიმდინარეობს. სოფელი თვალსა და ხელს შუა კარგავს სასოფლო-სამეურნეო მიწებსა და საძოვრებს. თუმცა, მდგრადი განვითარების გზით, ჯერ კიდევ შესაძლებელია არსებული სავარგულებისა და ბაღების შენარჩუნება, თუკი ქალაქგეგმარებისას გათვალისწინებული იქნება როგორც გარეუბნების მოსაზღვრედ შემორჩენილი სასოფლო-სამეურნეო სავარგულების გადარჩენა, ისე უკვე თითქმის ქალაქის მარწუხებში მოქცეული მწვანე კუნძულების დაცვა.

© ღვინის კლუბი/Weekend