მონასტრის ვაზი
ისტორია ორი მაგიური ძალის - ღვინისა და რელიგიის მხარდამხარ სიარულის არაერთ შემთხვევას იცნობს. პირველ რიგში, ეს აიხსნებოდა ძველი ღვთაებების კულტებთან დაკავშირებული რიტუალების აღსრულების აუცილებლობით. მოგვიანებით ღვინის როლი კარგად იყო შერწყმული იუდეველთა და ქრისტიანთა რიტუალებთან, შუასაუკუნეებში კი მეღვინეობის მიმართ დაჟინებულ ყურადღებას მონასტრებისა და ეპისკოპოსების ინიციატივა წარმოშობდა. მსგავსი ინციდენტები იმდენად ხშირად ხდებოდა ქრისტიანულ ისტორიაში, რომ მთხრობელი იძულებულია დასვას შეკითხვა: მხოლოდ რელიგიაში იყო საქმე?
სიტოს თეთრი ბერების შემთხვევაში ორი აზრი არ არსებობს. მათ გამოჩენამდე ხუთი ასწლეულის მანძილზე სამონასტრო სისტემის მთავარი წარმომადგენელი ბენედიქტიანელი შავი ბერების ორდენი იყო, და უცებ აღმოჩნდა, რომ ერთ ადგილას თბილად და უქმად ჯდომით ორდენი ისე ჩათქვირდა, რომ ქოშინისგან სულს ძლივსღა ითქვამდა.
ამ დროს ბენედიქტიანელთა უმსხვილეს სააბატოს კლიუნის მონასტერი წარმოადგენდა, რომელიც ბურგუნდიის შუაგულში, მაკონის მახლობელ ბორცვებზე მდებარეობდა, თანაც, მონტე-კასინოში მათ "საგვარეულო ბუდესთან" შედარებით ეს სავანე უფრო პომპეზურიც კი იყო.
და აი, 1112 წლის აპრილში, იქვე - მდინარე საონის ხეობაში - გამოჩნდება ახალგაზრდა ენთუზიასტი, სახელად ბერნარ დე ფონტენი, რომელიც მაშინვე არსებული წეს-წყობილების აშკარა კონკურენტი ხდება. 21 წლის ასაკში იგი სათავეში ჩაუდგა ახალგაზრდა ბერების მტკიცედ შეკრულ "არტელს" და ის ქალაქ ბონის ჩრდილოეთით მდებარე პატარა მონასტერ სიტოში მიიყვანა, რომელიც სულ რაღაც 14 წლით ადრე ასკეტმა შავმა ბერმა რობერ დე მოლესმმა დააარსა.
სიტოში გამეფებული ატმოსფერო დიამეტრულად განსხვავდებოდა გადაპრანჭული კლიუნისგან. მონასტერი სიტო წარმოადგენდა ერთ პატარა მეურნეობას ტყის შუაგულში მოთავსებული ციცქნა სამლოცველოთი, მაგრამ შექმნილი ძმობისთვის მთავარი სათნოება სწორედაც რომ ასკეტიზმი იყო. სააბატოს ბერებმა თავიანთი ახალი ორდენისთვის მონასტრის სახელწოდება გადმოიღეს, საკუთარ თავს ცისტერციანელები უწოდეს და შავის ნაცვლად, თეთრად შეიმოსნენ.
ნეოფიტმა ბერნარმა ძმობა მორჩილების მწვერვალამდე მიიყვანა. მისი მიმდევრები წმინდა ბენედიქტეს მკაცრი აღთქმებით ცხოვრობდნენ, ხოლო გულმოდგინების თვალსაზრისით, მხოლოდ ფანატიკოს-რევოლუციონერებს თუ გაუტოლდებოდნენ. თეთრი ბერების მიმზიდველობა იმდენად დიდი იყო, რომ 1124 წელს მომაკვდავმა პაპმა კალიქსტუს II-მ მოისურვა, რომ მისი გული სიტოში დაეკრძალათ.
სანამ წმინდა ბერნარის გავლენა დამაჯერებელი იყო, თეთრი ბერები მრისხანე ძალას წარმოადგენდნენ. ორდენს საკმაოდ განათლებული რეკრუტები ჰყავდა, ხოლო შემოკრებილ ბერებს წელში გაწყდომამდე შეეძლოთ მუშაობა. მათ ძირითად საქმიანობას სააბატოს ვენახებში მუშაობა წარმოადგენდა. მევენახეობაში მათ შემოიტანეს გულმოდგინება და ის პერფექციონიზმი, რომლისკენაც წმინდა ბერნარი მიილტვოდა ყველაფერში, რასაც თავად აკეთებდა და რასაც ქვეშევრდომებისგან მოითხოვდა.
ორდენის დაარსების წელს, შობაზე, ცისტერციანელებმა ბურგუნდიის ჰერცოგისგან საჩუქრად მიიღეს თავიანთი პირველი ვენახი მერსოში. პირველი ცისტერციანელები, რომლებმაც ვაზი იყიდეს, იყვნენ პონტინიელი ბერები, რომლებმაც შაბლიში ბენედიქტელებისგან შეიძინეს მიწა. მეფემ ეს მიწა ძმობას ჯერ კიდევ 867 წელს აჩუქა. ერთ-ერთი გადმოცემის თანახმად, პირველებმა სწორედ ბენედიქტელებმა გადმორგეს ვაზი შარდონედან შაბლში (სადაც შარდონეს ჯიში დღემდე "ბონიდან" მომდინარე ბონუას სახელწოდებითაა ცნობილი).
1110 წელს კოტ დ’ორში, ვუჟოს მხარეში (მომდინარეობს ნაკადულ Vouge-ს სახელიდან, რომელიც სააბატოს წყლით უზრუნველყოფდა), სიტომ გარკვეული ოდენობის მიწა მიიღო და კიდევ უფრო მეტის შესაძენად მოემზადა. მონასტრის წინამძღვარი ჰარდინგი დიდი ქედმაღლობით არ გამოირჩეოდა და მან მოკრძალებით ითხოვა მიწების ჩუქება. სააბატო სენ-ჟერმენ-დე-პრე პარიზში რელიგიის იმ ფორპოსტებს მიეკუთვნებოდა, რომლებიც სარგებლობაში გასცემდა თუნდაც რომელიმე თავის "ფრიშს" (უხეშ, დაუმუშავებელ მიწის ნაკვეთებს პერიფერიაში). საჩუქარი გარიგებად გადაიქცა: სააბატო სენ-ჟერმენმა მიწის სანაცვლოდ დაიწყო წელიწადში ერთი კასრი (228 ლიტრი) ღვინის მიღება. მალე სიტოს ისევ აჩუქეს მიწა, ზოგიერთ ნაკვეთს კი ყიდულობდნენ, იჯარით იღებდნენ ან კორტონში, ბონში, შამბოლში, ვოლნეში, ფიქსენში, პომარში, ვონსა და ნიუიში ცვლიდნენ... ერთი სიტყვით, მერსოდან სამხრეთით კოტ დ’ორის თითქმის ყოველ კომუნაში.
პირველი კანონები
1100 წლისთვის ბურგუნდიის ვენახები გავერანებული იყო. ისინი ჩრდილოეთ საფრანგეთის ფეშენებელური მიდამოების გარეთ მდებარეობდა და პროდუქცია მხოლოდ ადგილობრივ ბაზარზე გადიოდა.
მაშინ მათი პოტენციალის შესახებ არაფერი იყო ცნობილი. მაგრამ ცისტერნციანელები კოტ დ’ორის ვენახების დამუშავებას ღვთითბოძებულ მისიად განიხილავდნენ. ამბობდნენ, რომ საქმისადმი ერთგულებით სასოფლო-სამეურნეო შრომა მათ უმაღლესი ხელოვნების დონემდე აიყვანეს. ღვთისმოშიში, მაგრამ შეზღუდული სამუშაო ძალის მხარდაჭერის მიზნით ცისტერციანელებმა დაიქირავეს ბერმონაზონთა წოდების არმქონე და ყავისფერ ანაფორებში შემოსილი ასობით ერისკაცი და ძმა და მათ მევენახეობა შეასწავლეს. ამ ძმებმა განსაკუთრებული წვლილი შეიტანეს ბურგუნდიული ღვინის ხარისხში - მოგვიანებით სწორედ მათ მიერ რუდუნებით შემუშავებული მეთოდები გავრცელდა მთელ რაიონში.
საუკეთესო ვაზების ყურადღებით შესწავლით, დამყნობითა და მათზე ექსპერიმენტების ჩატარებით, ცისტერციანელები შეუდგნენ მიტოვებული ვენახების აღორძინებასა და ახლის გაშენებას. ისინი მაქსიმალური გულმოდგინებით ეკიდებოდნენ მეღვინეობას, რაც პირველ რიგში ღვინის დაკვირვებულ დეგუსტირებაში გამოიხატებოდა.
მეღვინეობის უდიდეს შენაძენად იქცა მათ მიერ შემუშავებული "კრიუს" კონცეფცია. ვენახის ერთგვაროვან ნაკვეთზე იზრდებოდა წლების განმავლობაში ხარისხითა და არომატით იდენტური მოსავლის მომცემი ვაზები. ცისტერციანელებმა ისიც გამოარკვიეს, რომ მიღებული ღვინის ფერში, სხეულიანობაში, "დრეკადობასა" და სხვა თვისებებში განსხვავება მუდმივ სიდიდეებს წარმოადგენდა და ნაკვეთზე არ იყო დამოკიდებული.
ისინი სხვადასხვა ნაკვეთებში მოგროვილი ყურძნისგან მცირე რაოდენობის ღვინოს ამზადებდნენ და მათთვის ხელმისაწვდომი დესეტინიდან მიღებული ნიმუშების შედეგებს უდარებდნენ ერთმანეთს. ასე რომ, სწორედ ბერებმა დაიწყეს მიწის რესურსების სურათის ფორმირება, ანუ იმაზე დაკვირვება, თუ რომელ ნაკვეთებზე მოდიოდა უფრო არომატული ღვინოები, რომელზე უფრო ხამი და მაგარი, რომელი მეტად ზარალდებოდა ყინვებისგან და რომლიდან უნდა დაეკრიფათ უფრო ადრე მოსავალი. ერთი სიტყვით, ეს იყო მთელი ბანკი, რომელშიც თავმოყრილი იყო ინფორმაცია მევენახეობის შესახებ. შემდეგ ცისტერციანელებმა დაიწყეს რუკაზე ხაზების გავლება და გალავნებიც კი შემოავლეს იმ მინდვრებს, რომლებშიც რეგულარულად კრეფდნენ ნაცნობი არომატების მომცემ ყურძენს.
ადგილის არჩევანში მათ უდავოდ გაუმართლათ. საფრანგეთში ყველგან როდი იპოვით ისეთი თავისებურებების მქონე რაიონს, როგორიც კოტ დ’ორია. მისი აღმოსავლეთისკენ მიმართული და მდინარე საონის ხეობაში გადაჭიმული დამრეცი გორაკების გრძელი მწკრივი რთულ გეოლოგიურ ნარღვევს წარმოადგენს, რომლის გაყოლებაზე 100-200 მეტრის მანძილზე ვერტიკალურად "მოცოცავს" მიწის ზედაპირის უზარმაზარი მონაკვეთი. ამის შედეგი იყო სწორედ სხვადასხვა პერიოდის შიშველი კლდოვანი ქანებისგან შემდგარი ეროზიისადმი მიდრეკილების მქონე და ერთმანეთში ისე შერეული შრეების "ღვეზელის" წარმოქმნა, რომ ნიადაგის მონაკვეთის მდებარეობის მიხედვით იგი მიწისა და ქვენიადაგის ცვალებად კოქტეილს წარმოადგენდა. ერთმა თანამედროვე ბურგუნდიელმა მეღვინე ქალბატონმა თქვა, რომ მას გულწრფელად სჯერა, თითქოს ცისტერციანელები ნამდვილად უსინჯავდნენ ნიადაგს გემოს. ისინი უკიდურესად გამჭრიახი იყვნენ მიწის თვისებებისა და მათი ცვლილებების შეცნობაში. დიჟონის უნივერსიტეტის გეოლოგიის პროფესორი კი მეღვინე ბერებს ისე აღგვიწერს, როგორც გეოლოგებს, რომლებიც თავიანთ ცხვირსა და სასას იმისათვის იყენებდნენ, რათა შეეგრძნოთ ამ რაიონის ნიადაგი და ქვენიადაგის სტრუქტურა.
ცისტერციანელების ოსტატობის ხარისხი მათივე წარმატებით იზომება. ბერებმა ბიძგი მისცეს პროცესს, რომლის შესაბამისად ცნება "კლიმა" (ვენახისთვის განსაკუთრებული წესით შერქმეული სახელი) აღნიშნავდა ღვინის განსაზღვრულ ჯიშსა და ღირებულებას. სხვა ეკლესია-მონასტრები დაყოვნებლივ შეუდგნენ ამ აღმოჩენით სარგებლობას. სიტყვა "კლო" აღნიშნავს ვაზის კუთვნილებას კონკრეტული პატრონისთვის. სახნავი მიწისთვის ანალოგიურ განსაზღვრებას წარმოადგენს "კუტიური".
მაგრამ არა მხოლოდ ბერების ძმობას შეეძლო დაეკვეხნა წარმატებებითა და ახალი მიწების შეძენით. ცისტერციანელმა მონაზონმა ქალებმა ნოტრ-დამ დე ტარიდან, ჟენლიში, დაარსეს კლო დე ტარის მონასტერი, რომელიც წარმოადგენდა უკეთესი ხვედრის ან, პირდაპირ რომ ვთქვათ, უკეთესი ღვინის ძიებაში დიჟონში გადასული ეპისკოსის მიერ მიტოვებული ლანგრეს ეკლესიის ფილიალს. დები ასევე ფლობდნენ კლო დიუ შაპიტრს და თავიანთ მონასტერს მშობლიური სააბატო ბეზის პატივისაცემად, რომელიც ქვემოთ, მდინარე საონის დინების მიმართულებით მდებარეობდა, კლო დე ბეზი დაარქვეს.
ეკლესიამ ოტიუნიდან შექმნა "კლო" კორტონეში. სენ-დენის სამლოცველო ვერჟიში ფლობდა კლო სენ-დენის. სამრევლო ეკლესია სანტენეში კლო სენ-ჟანს, ხოლო კლიუნში ჟევრე-შამბერტენის უმეტესი ნაწილის მფლობელმა სააბატომ იქ პრაქტიკულად მთელი ციხე-სიმაგრე ააშენა, რათა ხაზი გაესვა ნაკვეთზე თავისი მფლობელობისთვის. კლო პრიორი და კომბ-ო-მუანი წორედ ამის დადასტურებაა.
აღნიშნულმა პროცესმა განაპირობა კოტ დ’ორის რაიონის ასობით ცალკეულ კლიმატურ მონაკვეთებად დაყოფა. მაგრამ ამაზე განმარტებას მხოლოდ რამდენიმე სახელწოდება თუ იძლევა. მაშ საიდანღა წამოვიდა ისეთი სახელები, როგორიცაა მონრაშე, ლა პერიერი ან ლა რომანე? უმრავლეს შემთხვევაში ეს დასახელებები აღნიშნავს იმას, რასაც ფრანგული ტერმინი "ლიო-დი" (lieux-dits), რომელიც არ ითარგმნება, ანუ "ადგილი სახელწოდებებით", რომლებსაც შეუძლია მათ თავისებურებებზე მითითება - ქვიანობაზე (ლა პერიერი), შიშველ გორაკზე (მონრაშე), ან ლა რომანეზე - გადმოცემის თანახმად ამ ნაკვეთზე ადრე თითქოს რომაელების ვენახი ყოფილა გაშენებული. ცისტერციანელების მოსვლით მსგავსმა მეტყველმა სახელწოდებებმა მევენახეებს გარკვეული იდეა მიაწოდა და სათავე დაუდო მეღვინეობის ტერმინების ლექსიკონს.
კოტ დ’ორის მიწების კულტივაციაში ეკლესიის უზარმაზარმა წარმატებამ მოახდინა სხვადასხვა საპასუხო ემოციების პროვოცირება. პირველი რეაქცია, ბუნებრივია, ეჭვიანობა იყო. ბურგუნდიის ჰერცოგი ჰიუგო IV განსაკუთრებით იყო გაღიზიანებული ბენედიქტიანელთა აუტანელი თვითკმაყოფილებით (უფრო ადრე, წმ. ბერნარი მათ ისეთ ადამიანებად აღწერდა, რომლებიც მაგიდიდან ღვინისგან დაბერილი ძარღვებითა და გაბრუებული თავებით დგებოდნენ"). "ეს დასი, - თქვა ჰერცოგმა, - მდიდრდება თავად-აზნაურთა ხარჯზე. დროა უკვე ვიხილოთ მათ მიერ ჩადენილი რომელიმე სასწაული, რომლითაც უკანასკნელ ხანებში, როგორც ჩანს, გაღატაკდა დედამიწა".
ეკლესია მრავალი მიზეზით მდიდრდებოდა, შრომისმოყვარეობა და საქმის გონივრულად წარმოება ერთადერთი არ იყო. ძირითადი შევსება ჯვაროსნულმა ლაშქრობებმა მოიტანა. 1096 და 1290 წლებს შორის ერთმანეთის მიყოლებით ჯვაროსანთა რვა თაობა გაემგზავრა წმინდა მიწაზე. ამ გზაზე მიმავალ ყველა რაინდს ერთი და იგივე საზრუნავი ჰქონდა: შეჩვენებისგან სულის დაზღვევა იმ შემთხვევისთვის, თუ იგი სახლიდან მოშორებით დაიღუპებოდა. პოტენციური ცოდვილები ინდულგენციებს ყიდულობდნენ, მსხვილ დაბანდებებს აკეთებდნენ და მონასტრებს თვალუწვდენელ მიწის ნაკვეთებს ჩუქნიდნენ. არავინ იცის, სინამდვილეში მიწის რა რაოდენობას ფლობდა სიტო თავისი აყვავების ხანაში. მისმა სიმდიდრემ კლება იწყო XV საუკუნეში. ხოლო საფრანგეთის რევოლუციის დროს სააბატოს მიწები 25 000 აკრამდე (10 125 ჰა) შემცირდა.
შესაძლოა, ბურგუნდიისა და ცისტერციანელების ბედზე გავლენის მომხდენი უმთავრესი ფაქტორი იყო 1308 წელს რომთან წაკიდება, როდესაც პაპმა კლიმენტი V-მ (ბორდოს ყოფილმა არქიეპისკოპოსმა, ბერტრან დე გომ) დაამყარა კონკურირებადი პაპის ხელისუფლება ავინიონში. ავინიონის პაპობა 70 წელი გრძელდებოდა და, როგორც ზოგიერთები ამბობენ, იგი ბურგუნდიული ღვინის სიმტკიცეზე იდგა. ავინიონიელი პაპები იმდენად დიდ სიამოვნებას პოულობდნენ ღვინოში, რომელიც ბონის სახელითაა ცნობილი, რომ 1364 წელს ურბან V-მ გამოსცა პაპის ბულა, რომელიც სიტოს მონასტრის წინამძღოლს უკრძალავდა რომში ნებისმიერი რაოდენობის ღვინის გაგზავნას ეკლესიიდან განკვეთის მუქარით. მათი უწმინდესობა ასევე პოულობდა ნუგეშს ვენახებში, რომლებიც გადაჭიმული იყო ქვიან ნიადაგზე ავინიონის ჩრდილოეთით.
ეს იყო ბურგუნდიის დიდების საუკუნე, და გარკვეული დროის განმავლობაში "ბონის" ღვინო მსოფლიოში ყველაზე ცნობილი გახდა.
ფილიპ შეუპოვარმა დაჟინებული ყურადღება მიაპყრო ამ მთავარ ქონებრივ ფაქტორს. პაპობის წყალობით, ბონის რეპუტაცია უკვე იმდენად მაღალი იყო, რომ 1321 წელს ის გამოიყენეს კარლ IV-ის მეფედ კურთხევისას რეიმსის ტაძარში. ჰერცოგმა ბრწყინვალე სარეკლამო აქცია ჩაატარა. მან ინგლისსა და პაპს შორის ქალაქ ბრიუგეში ჩატარებულ კონფერენციაზე პროპაგანდა გაუწია წითელი ღვინის თვისებებს - თავის სტუმრებს განუსაზღვრელი რაოდენობის საფრანგეთის ნატიფი თეთრი ღვინო შესთავაზა, და შიგადაშიგ თუ მიართმევდა წითელ ბონს.
საქმე გაკეთებული იყო: თუ ასწლეულების განმავლობაში უპირატესობა თეთრ ღვინოებს ენიჭებოდა, ახლა მოდაში წითელი შემოვიდა.
ჰერცოგის წყევლა
ისეთი განსხვავებული წყაროების მიხედვით, როგორებიც ბურგუნდია და პარიზია, საფრანგეთის ჩრდილო-აღმოსავლეთში საუკეთესო ჯიშად მიიჩნეოდა ფრომენტო, ან ბორო, რომელიც დღეს პინო გრის სახელითაა ცნობილი, და რომელსაც ელზასში ელზასური ტოკაი ჰქვია. ეს მცენარე მკრთალ-წითელ მარცვლებს ისხამს. მისგან გამოდის თეთრი ან მონაცრისფრო წვენი, რომელიც გადამუშავდება ბრწინვალე სხეულიან და მკვრივ, მაგრამ არომატულ და დელიკატურ ღვინოდ. ბურგუნდიაში ზოგჯერ საუბრობდნენ ნუარენზეც, რომელმაც სახელწოდება ღვინის შავი ფერის წყალობით მიიღო.
ფილიპ შეუპოვარი სავსებით იყო დარწმუნებული იმაში, რომ ნუარენი აუცილებელი იყო მისი წითელი ბონის დასამზადებლად. 1375 წელს პირველად ჩნდება სახელწოდება პინო. მიჩნეულია, რომ ჰერცოგმა პირადად შეარჩია ნუარენის საუკეთესო ფორმა და მას ფიჭვის გირჩისგან (pomme de pin) მომდინარე სახელწოდება მისცა, რადგან პატარა მკვრივი მტევნები გირჩას ახსენებდა. უფრო სარწმუნოა, რომ თუკი ვინმე შეძლებდა ახალი ვაზებიდან საუკეთესოს შერჩევას, ეს მხოლოდ ცისტერციანელები იქნებოდნენ. ნებისმიერ შემთხვევაში, პინოს გამოყოფითა და მისი გამოჩენილი მუდმივი მეტოქის - გამეს ჯიშის კანონგარეშედ გამოცხადებით, ჰერცოგმა გადადგა პირველი და უმნიშვნელოვანესი ნაბიჯები აპელასიონების შექმნისკენ.
გამეს მოვლენა იდუმალებით მოცული და დიდებული იყო. იგი არსაიდან გამოჩნდა ან, რაც უფრო სარწმუნოა, დაახლოებით 1360 წელს, სოფელ გამეში (მდებარეობს ბონის სამხრეთით) ნუარენის მუტაციის წყალობით გამოიყვანეს. მევენახეებისთვის ეს სასწაულის ტოლფასი იყო. მათ იგი უფლის კომპენსაციად მიიღეს იმ დროს გამძვინვარებული შავი ჭირის სანაცვლოდ. გამე პინოსთან შედარებით ორი კვირით ადრე მწიფდებოდა, უფრო ყინვაგამძლე და საიმედო იყო, ხოლო იმდენად უხვ ნაყოფს ისხამდა, რომ მტევნებს ვაზზე შესამაგრებლად ცხაური სჭირდებოდა. ერთი ძირი გამეს ჯიშის ვაზი პინოს ერთ ძირთან შედარებით ოთხჯერ მეტ ღვინოს იძლეოდა. თანაც, მისგან მიღებული ღვინო უფრო მუქი და მაგარი იყო.
არისტოკრატიული ელეგანტურობა კი ამ ღვინოს ნამდვილად აკლდა, მსუბუქი ტექსტურა და მომხიბლავი არომატი, რომელიც მთელ მსოფლიოს აიძულებდა ბონის პროდუქტებს გამოკიდებოდა. თუმცა, ახალი ჯიშის პოპულარობამ ისე სწრაფად იწყო ზრდა, რომ ჰერცოგი განრისხდა. 1395 წლის ივლისში გამე კანონგარეშედ გამოცხადდა, ჰერცოგმა მას "ძალიან ცუდი და უკიდურესად ვერაგი მცენარე" უწოდა, რომლისგან მიღებული ღვინო არც სუფთა იყო და "ადამიანებისთვისაც ზიანი" მოჰქონდა. ყველა მცენარე უნდა განადგურდეს მომავალ აღდგომამდე, ამბობდა ის. იმავე ბრძანებაში მან დაგმო ნიადაგის ნეხვით განოყიერება და განაცხადა, რომ ეს მეთოდი ღვინოს ცუდ გემოსა და სუნს აძლევს. ამ ბრძანებას ქვეშევრდომები აღტაცებაში არ მოუყვანია. მისმა გამოყენებამ დაუყოვნებლივ გამოიწვია ღვინის უკმარისობა, ვაჭრობის მკვეთრი დაცემა და მოქალაქეთა გაკოტრება, რომლებმაც ფული ამ საოცარ მცენარეში ჩადეს. ისე არ უნდა ვიფიქროთ, თითქოს ამის შემდეგ მევენახეებმა მთელი გამე გაანადგურეს.
ფილიპ შეუპოვრის შვილიშვილი - ფილიპ ლამაზი 60 წლის შემდეგ კვლავაც აგრძელებდა გამეს წინააღმდეგ ბრძანებების გამოცემას. აკრძალული იყო ამ ღვინოების ბონში ჩატანა. "ახალგაზრდული ასაკიდან გამომდინარე, ისინი გამოუცდელ ადამიანებს თავიანთი სიტკბოთი აცდუნებენ", - იგულისხმებოდა, რომ მოგვიანებით ისინი იმედს გაუცრუებდნენ მათ. "ბურგუნდიის ჰერცოგები ცნობილი არიან ქრისტიანულ სამყაროში საუკეთესო ღვინოების პატრონებად. ჩვენ დავიცავთ ჩვენს რეპუტაციას" - ნათქვამი იყო ბრძანებაში.
შამპანის წინაპრები
ფრანგული ღვინოების წარმომავლობაზე საუბრისას შეუძლებელია ყურადღების გარეშე დავტოვოთ თანამედროვე მეღვინეობის ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული რეგიონი - შამპანი. თუმცა, მთელი შუასაუკუნეების განმავლობაში ამ სახელს არაფერი ჰქონდა საერთო ღვინოსთან. რაიონი ცნობილი იყო ქსოვილების საერთაშორისო ბაზრობით, რომელიც თავს უყრიდა ვაჭრებს მთელი ევროპიდან. სენ-ბერნარის დიდ უღელტეხილზე ბაზრობაზე მიმავალი იმდენად ბევრი იტალიელი გადადიოდა, რომ მათ მოსათავსებლად დამატებითი მოსასვენებლების აშენება უწევდათ.
რეიმსისა და ეპერნეს რაიონის ღვინოები პირველად IX საუკუნეში მოიხსენიება, როდესაც მოხდა "მთის ღვინოებსა" ("მთაში" იგულისხმებოდა რეიმსი) და "მდინარის ღვინოებს" (მარნის სანაპიროებიდან) შორის განსხვავება. მარნის სანაპიროს თავზე იდგა ცნობილი ბენედიქტიანური სააბატო ოტვილე, რომლის მახლობლად მდებარე სოფელ ანის მცხოვრებნი საუკეთესო ვარდისფერი ღვინოების მწარმოებლებად ითვლებოდნენ; მოგვიანებით იმ მხარის ვენახებს საფრანგეთის მეფეებიც ფლობდნენ და ტიუდორთა ინგლისური სახლიც. საფრანგეთის მეფეების კურთხევისას (ხლოდვიგიდან დაწყებული) რეიმსის ღვინოების გამოყენებამ მათ განსაკუთრებული ნიშანი დაასვა, მაგრამ ბედმა ისე ინება, რომ ამ ღვინოებს ძირითადად სვამდნენ ვაჭრები, მოგზაურები და ძალიან ხშირად, რეიმსის გავლით მიმავალი ჯარისკაცები. XIV საუკუნის ბოლოს მოხდა ვენახების დიდი გაფართოება და დაიწყო საექსპორტო ვაჭრობა ფლანდრიასთან, ინგლისთან და, როგორც ჩანს, ბოჰემიასთან. ისტორიამ შემოინახა ფაქტი, თუ როგორ დათვრა ადგილობრივი ღვინით ამ უკანასკნელის მეფე ვენცესლავი 1397 წელს, როცა იგი რეიმსში ორი საპაპოს არსებობასთან დაკავშირებულ საბჭოს სტუმრობდა. ბურგუნდიის ორ საჰერცოგოს შორის მოქცეული შამპანის ადგილმდებარეობა XV საუკუნეში ხელს არ უწყობდა მის პროგრესს. კარგ დღეს არც შემდგომი რელიგიური ომები აყრიდა. შამპანი დიდების მწვერვალზე ასასვლელად XVII საუკუნის დადგომასა და ლუდოვიკო XIV მმართველობას უნდა დალოდებოდა.
რისლინგის სათავეები
ცისტერციანელთა იმ ათასობით მონასტრიდან, რომელთაც საკუთარი ვენახები ჰქონდათ, მხოლოდ ერთი შემორჩა ისტორიას ისეთივე ბრწყინვალებით, როგორც სიტო. ებერბახის სააბატო დაარსდა ექსპანსიის პირველ დიდ ერაში ცისტერციანელებისთვის მკაცრად ტიპურ ადგილას: ტყიან ველში რეინჰაუს გორაკებზე, მაინცის არქიეპისკოპოსის მიერ ორდენისთვის ნაჩუქარ მიწაზე. იგი დააარსა 1136 წელს წმინდა ბერნარის მიერ კლერვოდან გაგზავნილმა თორმეტმა ბერმა. საქმისადმი მათმა თავდადებამ და მეურნეობის ეფექტურად გაძღოლამ მოსალოდნელი შედეგი გამოიღო: დაარსების დღიდან 30 წლის შემდეგ იქ უკვე იყო სატელიტების მთელი დუჟინი, და ბოლოს და ბოლოს, ებერბახი გადაიქცა მონასტრების ქსელის ცენტრად, რომელიც რეიმსის გასწვრივ ვორმსსა და კიოლნს შორის მდებარე 200 პუნქტისგან შედგებოდა. XII-XIII საუკუნეების განმავლობაში ებერბახი მსოფლიოში უმსხვილესი მეღვინეობის საწარმო იყო.
ებერბახი ის ადგილია, სადაც ღირს ცისტერციანელთა სიდიადისა და, ამასთან ერთად, ასკეტიზმის ზეგავლენის შესაგრძნობად ჩასვლა. უზარმაზარი სააბატო ერთიანადაა შეყუჟული გორაკების ნაოჭებში და მონასტრების, ეკლესიების, საწნეხი პრესების სათავსების, დორტუარებისა და სარდაფების კომპლექსს წარმოადგენს. ნამდვილი შუასაუკუნეობრივი ატმოსფერო ისეთ შთაბეჭდილებას ქმნის, თითქოს ნებისმიერ მომენტში ჰიმნების სიმღერით შემოვა თეთრ ანაფორაში შემოსილი ფიგურების კოლონა და ყველაფერი კვლავ ამოძრავდებაო.
რა თქმა უნდა, არ შეიძლება კატეგორიულად განვაცხადოთ, რომ ყველაფერი ასეთი ჩამკვდარი იყო. დღეს სააბატო რეინჰაუს სახელმწიფოებრივი დომენის ცერემონიალურ შტაბ-ბინას წარმოადგენს, და თუმცა თავიანთ უზარმაზარ ყბებს უკვე აღარ აღებენ გიგანტური ხის პრესების რიგები, ირეალურ საბეჭდ დანადგარებს რომ გვახსენებენ, მაგრამ ვრცელი გოთიკური სარდაფები კვლავ ღვინითაა სავსე. ხოლო მონასტრის ზემოთ, გორაკზე, პირით რეინისკენ მდებარეობს კედლებით გარშემორტყმული კლო დე ვუჟო, სადაც ძველებურად ხარობს ბერების მიერ გამოყვანილი რისლინგის ჯიშის ყურძენი.
რეინჰაუ ის-ის იყო იწყებდა მეღვინეობის რაიონად ჩამოყალიბებას. თავდაპირველად, ბერები ალბათ ბურგუნდიულ ფრომენტოსა და ნუარენის ჯიშის ვაზს რგავდნენ.
ცისტერციანელები, როგორც ჩანს, გაოცებული იყვნენ ახალი ადგილიდან მიღებული ღვინის ხარისხით. თითქოს თვალწინ წარმოგვიდგება, თუ რა შინაარსის წერილებს წერდნენ ბურგუნდიელ ძმებს და სულ მალე როგორ მივიდნენ იმ სამწუხარო დასკვნამდე, რომ რაც არ უნდა გაეკეთებინათ რეინჰაუში, მათ ვერაფერი დაეხმარებოდათ ჩინებული წითელი ღვინის დამზადებაში. საუბარი მესისა და ჭამის დროს მისაღებ ღვინოზე რომ ყოფილიყო, ისინი იმის გაცნობიერებითაც კმაყოფილი იქნებოდნენ, რომ აკეთებენ "საუკეთესოდან მეორეს". მაგრამ ცისტერციანელები თხემით ტერფამდე მეწარმეები იყვნენ. არაფერს შეეძლო მათ სკივრში ფულის უფრო სწრაფად მოდენა, ვიდრე მაღალხარისხოვან ღვინოს. ისინი ყველაზე დამრეცი ფერდობების გამოყენებით შეეცადნენ თეთრ ყურძენთან მუშაობას და აღმოაჩინეს, რომ რეინჰაუ პირდაპირ თეთრი ღვინის დასამზადებლად იყო შექმნილი.
დღეს ამ რაიონის სახელწოდება რისლინგის სინონიმია. ზუსტად არავინ იცის, საიდან მოვიდა ეს ყურძენი და მართლა ცისტერციანელებმა აღმოაჩინეს თუ არა იგი. პირველი დოკუმენტური მტკიცებულება 1435 წელს განეკუთვნება და მასში მოხსენიებულია რეინჰაუს აღმოსავლეთით მდებარე მაინის რიუსელჰაიმის ოლქი. თუმცა, იქ ებერბახთან ირიბი კავშირიც არსებობს - რიუსელჰაიმის ციხე-სიმაგრე კატცნელენბოჰენელ გრაფებს ეკუთვნოდა, ხოლო მათი საოჯახო სარდაფი, რომელიც რაინდული ფუქსავატობის ტიპური გამოხატულება იყო, ებერბახის სააბატოს მთავარი ეკლესიის პირდაპირ მდებარეობდა.
რისლინგი იყო თუ არ იყო რისლინგი, ებერბახულმა ღვინომ მთელი რაიონისთვის დაადგინა სტანდარტები. სააბატომ ბევრი რამ გადაიტანა, მაგრამ მეღვინეობის ისტორიისთვის ყველაზე მნიშვნელოვნად მუდამ რჩებოდა ცისტერციანელთა მზადყოფნა ექსპერიმენტირებისთვის - მიწაში მუდმივი დაბანდებებით, ხანგრძლივ პერსპექტივაში საგნების დანახვის უნარით, ისინი ნელა, მაგრამ ერთგულად, ნაბიჯ-ნაბიჯ სწევდნენ წინ ისარს ღვინის ხარისხის შკალაზე.
© „მარანი“